In de blogserie 'Do worry, be happy!', spreken we met experts uit het veld van technologie, innovatie en ethiek over nieuwe ontwikkelingen. Aan de hand van actualiteiten vragen we hen uit te leggen waarom we ons zorgen moeten maken over de toekomst van technologie in onze samenleving. Maar niet getreurd, we zoeken ook naar de wijze waarop je zelf weer de regie kunt nemen. Do worry, maar be happy dus.
De reden
De laatste jaren zijn er steeds meer DIY-politie-apps bij gekomen die burgers helpen bij het zelf oplossen van misdrijven. Burgers die politiearbeid verrichten zijn niet nieuw, maar sociale media maken het veel gemakkelijker voor mensen om zich te organiseren en samen te werken om dit te doen. Een stap verder zijn DIY Policing-apps platforms die volledig zijn bedoeld om die burgers te helpen die politie-achtig werk doen. In Nederland zal de doe-het-politie-app "Sherlock", ontwikkeld door wetshandhaving, burgers in staat stellen om een misdaad te onderzoeken door bijvoorbeeld bewijs te verzamelen en getuigenverklaringen op te nemen.
De informatie die burgers via de app geven, zou de Nederlandse politie helpen gepaste actie te ondernemen. De samenwerking tussen burgers en politie wordt gezien als het sterke punt van die apps. Maar er ontstaan ook zorgen. Kunnen we vertrouwen hebben in burgers die misdaden oplossen waar ze rechtstreeks mee verbonden zijn? Hoe zit het met de vooroordelen die burgers tegen elkaar hebben? Is het ook veilig om gelijk onderzoek door burgers en door een formeel getrainde en ter verantwoording geroepen politie te overwegen? Kunnen die apps bovendien een klimaat van wederzijds toezicht en wantrouwen bij de burgers tot stand brengen?
Rianne Dekker, universitair docent aan de School of Governance bij de Universiteit van Utrecht, bespreekt met de voor- en nadelen van het beheer van doe-het-zelf apps. Dekker is betrokken bij MEDI@4SEC, een gemeenschap die ruimte biedt voor degenen die betrokken zijn bij de planning en levering van openbare veiligheid om collectief te informeren en te leren van hun collega's hoe ze sociale media beter kunnen gebruiken in hun activiteiten.
Wat is het probleem?
Allereerst om deze nieuwe apps in het juiste perspectief te plaatsen: daden van zelfstudie door doe-het-zelvers worden al uitgevoerd door burgers zonder speciale apps aangeboden door wetshandhaving. Het platform Reddit zocht bijvoorbeeld naar de Boston-bombardementsverdachten in 2013 of de Nederlandse zaak van een vader die wraak neemt voor het (onder valse voorwendselen) online proberen af te spreken met zijn 14-jarige dochter door de verdachte te identificeren via online bronnen en deze achterna te zitten om fysiek te mishandelen.
De reacties van de politie op dit soort individuele of collectieve vormen van doe-het-zelf-politie zijn ambivalent. In sommige gevallen worden ze aan de kaak gesteld, maar in andere worden burgers gestimuleerd om waardevolle informatie aan het politieonderzoek mee te delen. Omdat antwoorden meestal betrekking hebben op zeer specifieke gevallen, waaronder verschillende handelingen om bewijs te verzamelen, informatie te analyseren en verdachten te identificeren, zijn de grenzen van wat wel en niet nuttig is en ethisch en wettelijk toegestaan voor burgers onduidelijk.
Wetshandhaving kan deze opkomende doe-het-zelf politie-inspanningen niet stoppen, en dit is ook niet in hun belang, omdat ze waardevolle informatie en kansen zouden mislopen om de samenwerking met burgers te versterken. Deze apps kunnen een positieve invloed hebben op online community's die zich bezighouden met doe-het-zelf politie omdat het richting en feedback kan geven aan hun activiteiten. Bijvoorbeeld door hen te informeren over hoe bewijs te beveiligen en welke gebieden al zijn doorzocht door de politie of anderen.
DIY-politie-apps kunnen nuttige en schadelijke handelingen onderscheiden en burgers naar nuttige handelingen leiden. Ook kan het helpen om vertrouwen tussen politie en burgers op te bouwen door burgers serieus te nemen als partners in coproductie van openbare veiligheid en gebruik te maken van hun expertise. Mogelijke negatieve effecten zijn dat deze apps de politie kunnen overbelasten met informatie en hulpvragen die niet kunnen worden ingewilligd. Ook kunnen doe-het-politie-apps impliciet burgers aansporen om het heft in eigen hand te nemen, wat de rechten van anderen (vrijheid, privacy, non-discriminatie) zou kunnen schaden en de sociale cohesie zou kunnen ondermijnen. Er zijn hier verschillende voorbeelden van wanneer doe-het-zelf politie nog niet wordt begeleid door politie-apps.
Een voorbeeld van burgers die het heft in eigen hand nemen, is een Whatsapp-wijkwachtgroep die met behulp van honden en helikopters zelf verdachten opspoort. Voorbeelden van discriminatie en schending van de privacy van anderen zijn een Nederlandse vermiste meisjeszaak toen burgers op sociale media een ongefundeerde verdenking opriepen van bestuurders van een zwarte auto en de Boston-marathonbomaanslag die zogenaamd een 'racist where's wally' moest worden. Het begeleiden van doe-het-zelfpolitie met apps kan sommige van deze negatieve effecten helpen verminderen door begeleiding te bieden aan professionaliteit, maar ze kunnen ook een bepaalde litigiousness en wederzijds wantrouwen onder burgers aanwakkeren en vertrouwen geven dat ze politietaken kunnen uitvoeren die onafhankelijk zijn van de politie en het strafrechtsysteem.
Waarom moeten we ons zorgen maken?
Er is reden om aandacht te besteden aan deze mogelijke negatieve gevolgen, maar deze zijn ook aanwezig wanneer doe-het-zelf-politie-activiteiten onafhankelijk worden uitgevoerd - zoals ze nu gebeuren (zij het waarschijnlijk op een kleinere schaal). Wanneer burgers via apps samenwerken met de politie, moeten ze zich bewust zijn van de privacy van informatie over anderen die ze overhandigen. Niet alleen informatie over de direct betrokkenen maar ook mogelijk van andere omstanders en zichzelf. Een ander mogelijk negatief effect van grootschalig gebruik van politie-apps kan een 'huiveringwekkend' effect zijn wanneer burgers zelfcensuur beginnen te geven aan online-uitdrukkingen vanwege het risico om te worden gemarkeerd in een politie-app.
Zie je een trend op dit gebied?
Ik weet dat er in Nederland verschillende apps worden ontwikkeld (zie ook Smit 2017), dus in die zin zou je kunnen zeggen dat er een opkomende trend is. Nederland is echter echt een koploper in deze ontwikkeling en andere landen hebben zich niet in dezelfde mate aangesloten. Wordt het gebruik van deze apps een trend onder de burgers? Ik weet het niet zeker. Burgernet en de algemenere politie-app zijn zeker heel populair. Dit zijn echter niet alle structureel actieve gebruikers. Groepen burgers die actief bezig zijn met deze apps, vormen meestal ad hoc rond bepaalde kwesties (bijvoorbeeld gevallen van vermiste personen) en dat is maar goed ook.
Hoe kunnen we invloed uitoefenen?
Burgers kunnen helpen bij het besturen van deze apps (wat op grote schaal wordt gedaan) en kritisch volgen en commentaar geven op mogelijke problemen van beveiligingsinbreuken, schending van privacy of risico's van discriminatie en valse beschuldigingen. Mensenrechtenorganisaties en privacywaakhonden moeten goed werk verrichten bij het monitoren van de ontwikkeling van dit soort apps en mogelijke negatieve gevolgen in de gaten houden in termen van privacy, non-discriminatie en inbreuk op persoonlijke vrijheden.
