Allereerst: dit is niet het zoveelste "China is raar" artikel.
In 2014 startte de Chinese overheid haar proef met sociale-kredietstelsel (Social Credit System of SCS). Kort gezegd: het SCS wijst punten toe aan burgers, afhankelijk van hun gedrag dat als positief of negatief wordt beschouwd.
Het is een beoordeling van financiële, sociale en zelfs politieke betrouwbaarheid. Bijvoorbeeld oversteken door rood, kritiek uiten op de overheid op sociale media of te veel tijd besteden aan het spelen van videogames, worden als wangedrag beschouwd. Het is bevestigd door de Chinese autoriteiten dat de resultaten van deze SCS een grote impact kunnen hebben op het leven van burgers door te bepalen welke baan ze kunnen krijgen, welke scholen hun kinderen kunnen gaan en of ze in staat zijn om te reizen enz.
Velen waren er snel in om de aflevering "Noisedive" de Netflix serie Black Mirror te vergelijken met dit sociale krediet systeem. De serie, hoewel opmerkelijk, lijkt ten onrechte de belangrijkste bron te zijn geworden voor de analyse van hedendaagse verschijnselen waar we niet echt de tijd voor willen nemen om te begrijpen. Dit kleine artikel is een poging om afstand te nemen van de Eurocentrische blik die in verschillende media tot uiting komen, waarbij Aziatische levens worden voorgesteld als dit onbegrijpelijke soort van ver weg.
Ten eerste is het SCS niet "Noisedive" om de zeer eenvoudige reden dat de score niet wordt bepaald door de mensen die je gedurende je hele leven ontmoet, maar door de overheid en grote particuliere ondernemingen, wat waarschijnlijk het ergste is. Dus de volgende keer dat je boos "waardeloze service" schrijft in een restaurantreview omdat je langer dan 10 minuten moet wachten op je pad Thai, hoop ik dat je je realiseert dat jij degene bent die het dichtst bij "Noisedive" staat.
Chinese burgers die voor het SCS zijn, genieten vanzelfsprekend niet alleen van overheidssurveillance, maar zien er ook aanzienlijke voordelen aan. Degenen die hoge credit scores hebben, ontvangen grote kortingen op Alibaba marktplaats of kunnen het recht hebben om de wachtlijst voor woningen over te slaan. Ik denk dat we allemaal mensen hebben gezien die verontrustende dingen doen alleen al voor de kans om een 3-daagse reis naar Malaga te winnen, dus no judgement here. Bovendien zou het SCS de oplossing van de regering zijn voor een vertrouwenscrisis. In een land waar ongeveer de helft van de contracten niet wordt gerespecteerd, worden nep- en gevaarlijke goederen vrijwel vrij verspreid en is een ongebreidelde corruptie zichtbaar voor het publiek. Het sterke wantrouwen is de Chinese samenleving gaan karakteriseren.
Het andere verhaal dat ik wil ontkrachten is het idee dat wat er gaande is in China, totaal ondenkbaar is binnen onze Europese context. Voor nu hebben acht privé-bedrijven, waaronder de gigantische Alibaba, de bevoegdheid om de SCS-pilots uit te voeren voordat de Chinese overheid in 2020 haar eigen SCS lanceert.
Van de Chinese overheid wordt verwacht dat ze de gegevens gebruikt die deze acht bedrijven verzamelen voor hun eigen toekomstige systeem . Welnu, privébedrijven die de gegevens van hun gebruikers gebruiken terwijl ze goede relaties onderhouden met overheden ... Klinkt bekend, toch? Het zou kunnen omdat het op dit moment in veel gevallen gebeurt, zoals dat Google (Sidewalks Lab) een hele wijk van de stad Toronto transformeert in een smart city-laboratorium of dat het Nederlandse ov-chipkaart ontwikkelaar Translink gebruikersgegevens weggeeft aan afdelingen binnen de overheid. En deze trend zal de komende jaren blijven bestaan met de toename van de privatisering en de verspreiding van monopolies.
De critici van het SCS lijken te vergeten dat onze levens al zwaar gekwantificeerd en beoordeeld zijn. We accepteren het betalen van verschillende bedragen voor onze verzekeringen en leningen op basis van onze leeftijd, levensstijl, werk, postcode enzovoort. We houden ervan om plaatsen en zelfs mensen te beoordelen, terwijl we de mogelijkheid negeren om jarenlang werk te wissen. Het is zeker geen classificatie op bestuurlijke en gecentraliseerde schaal, maar het is zo gewoon geworden dat we het niet meer lijken te zien.
Het SCS heeft veel aandacht getrokken omdat het op vele niveaus objectief eng en verontrustend is. Natuurlijk is het SCS, hoewel door de Chinese overheid gepresenteerd als de oplossing voor een nationaal probleem, ook een manier om het toezicht op en de controle over de burgers te versterken. We moeten ons echter realiseren dat de specifieke krachten die in het SCS spelen, ook langzaam in Europa plaatsvinden. Autoriteiten die technologie gebruiken die privacy schendt omwille van de openbare orde, is ook hier een verhaal. Plus, slimme steden die het gedrag van mensen sturen richting de 'goede burgers', zijn er al.
Maar in tegenstelling tot China genieten we nog steeds van een zekere mate van vrijheid en democratie, wat ons een hefboom geeft om deze trend te verwerpen. De pogingen van de Europese Unie om als waakhond te dienen, met name met de GDPR, zullen misschien niet genoeg zijn tegen internetreuzen. Als gebruikers moeten we vechten voor alternatieven voor deze monopolies die elk deel van ons digitale (en niet-digitale) leven beheersen. Want het gaat er niet alleen om dat bedrijven weten wat we leuk en interessant vinden. Maar deze trend kan zich ook voorzetten in belangrijke aspecten van ons leven, zoals gezondheidszorg en stadsplanning.
