In het vierjarige programma ‘Expeditie naar planet B’ kijkt Waag dit jaar kritisch naar de waarden van ons economische systeem, die bepalend zijn voor de manier waarop onze wereld functioneert. Groei, winstmaximalisatie en steeds meer consumeren: daar draait het huidige systeem om. Dat is niet duurzaam voor mens en planeet. Rijkdom is oneerlijk verdeeld. Kan dat niet anders? En waar komt die hebzucht vandaan?
Waag spreekt Arne Hendriks, artistiek onderzoeker en kunstenaar. Hij heeft zich in zijn werk de afgelopen jaren verdiept in ‘ontgroei’. Vorig jaar stond hij op de Dutch Design Week met het Hara Hachi Bu Dorp, dat verwijst naar het Japanse principe om te stoppen met eten als je voor tachtig procent vol zit. Op dit moment richt Arne Hendriks zich met zijn artistiek onderzoek The Incredible Shrinking Man op het herprogrammeren van onze eerste reacties op groei. Kunnen we de drang naar altijd groeien en ‘meer’ ook veranderen in minder? In de verkenning van hoe we als maatschappij omgaan met geld, waarde, schaarste en overvloed, ontwikkelde Arne Hendriks samen met Waag ‘De stoelendans, maar dan anders.’ Je vindt de Stoelendans van 22 tot en met 30 oktober op de Dutch Design Week in Eindhoven.
Arne, hoe zou je jezelf voorstellen?
Ik ben artistiek onderzoeker. Dat betekent dat ik de vrijheid die je hebt als kunstenaar gebruik om dingen te onderzoeken die me interesseren. Al ruim tien jaar is dat bij mij ons irrationele verlangen naar economische groei. Aan de ene kant is het een verlangen dat enorme gevolgen heeft voor de gezondheid van het leven op aarde, en dat maakt het voor mij urgent. Aan de andere kant definieert ons verlangen ons ook als soort, en daarmee is het ook een onderzoek naar de mens. Ik heb de hoop dat de mens zijn verlangen zo kan vormgeven dat het in balans is met het voortbestaan van de planeet.
'Terwijl we dansen en plezier hebben worden we geprogrammeerd om egoïstisch te zijn.'
Samen met Waag heb je het concept ‘De stoelendans, maar dan anders’ ontwikkeld. Kun je uitleggen waar het volgens jou over gaat?
In veel culturen komt een vorm van de stoelendans voor. Een groep mensen danst op muziek rondom een aantal stoelen, waarbij het uitgangspunt is dat er altijd en stoel minder is dan er dansers zijn. Wanneer de muziek stopt moet je zo snel mogelijk gaan zitten. Degene die geen stoel kan bemachtigen mag niet meer mee doen. In feite leer je zo, vaak al op jonge leeftijd, om met anderen te concurreren om schaarse middelen. Daarmee zou je de stoelendans een soort economisch-ideologische choreografie kunnen noemen. Terwijl we dansen en plezier hebben worden we geprogrammeerd om egoïstisch te zijn.
Waar komt het idee van de stoelendans vandaan?
Het idee is om de archaïsche stoelendans te deconstrueren en een dans te organiseren waarin we de regels op verschillende manieren veranderen. Je kunt bijvoorbeeld een stoel teveel toevoegen, en kijken hoe de dans zich dan ontwikkelt. Vervolgens willen we vanuit de observaties over het huidige economische systeem in gesprek gaan met de deelnemers. Eigenlijk heel eenvoudig. Het idee is ontstaan tijdens een workshop in samenwerking met studenten van de Design Academy bij MU in Eindhoven rondom het Japanse devies om bij maaltijden slechts tachtig procent te eten van wat je kunt eten, en dus twintig procent ruimte in je maag te bewaren. Op het eiland Okinawa is de oudere generatie ervan overtuigd dat deze manier van eten de reden is dat ze zo oud worden. En dat zou best goed kunnen, want nergens leven er zoveel mensen van 110 jaar of ouder.
Benieuwd naar de stoelendans? Kom langs op de DDW in Eindhoven. Je vindt de stoelendans elke dag van de DDW op het Ketelhuisplein. Met muziek van Benjamin Fro en spoken word van Elten Kiene.
De stoelendans, maar dan anders
De stoelendans kennen we allemaal. Als kind al leer je dat er tijdens het spel te weinig plek is voor iedereen. Dat zorgt voor competitiedrang, stress en gevoel van overwinning als je een plekje bemachtigt. Maar wat als je de regels van het spel omdraait?
De stoelendans als metafoor voor de economie: er is genoeg voor iedereen, maar toch creëren we schaarste en tekorten bij de een en overvloed bij de ander. Dat moet toch anders kunnen? Tijdens de stoelendans van Waag en Arne Hendriks verkennen we hoe we omgaan met geld, waarde, schaarste en overvloed. Samen onderzoeken we onze eigen reacties op gecreëerde schaarste, overvloed en de enorme drive om te willen ‘winnen’ ten koste van anderen.
De stoelendans is onderdeel van Waags expeditie naar planet B, waarin we kijken of we de regels van het spel kunnen veranderen. Hoe zouden we een planeet inrichten zodat deze een open, eerlijke en inclusieve toekomst oplevert voor iedereen? Door de verbeelding te gebruiken van een niet bestaande planeet, werken we aan verandering in het hier en nu.
De stoelendans was eerder te zien op Surfana Festival en het Better Future Now Festival.
