Sabine Wildevuur werd door Elke van Riel van RIVM Magazine geïnterviewd over de inzet van creatieve technologie in de zorg. RIVM Magazine is een uitgave van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) waarin het laatste onderzoek op gebied van gezondheid, milieu en duurzaamheid wordt belicht. Lees hieronder het artikel.
Creatieve technologie voor sociale verbondenheid
De vergrijzing zet door en meer ouderen blijven langer zelfstandig thuis wonen. Daardoor dreigt meer eenzaamheid. Technologie kan de sociale verbondenheid tussen ouderen en hun omgeving helpen vergroten, zegt programmamanager zorg bij Waag's Creative Care Lab. 'Technologie is bij ons nooit een doel op zich, maar een middel.'
De kunstenaars, ontwerpers en wetenschappers in het historische pand De Waag op de Amsterdamse Nieuwmarkt werken met laptops, maar gebruiken ook een 3D-printer, reageerbuizen, een naaimachine en een werkbank met gereedschap. 'We werken hier in het fablab met open design. Alle ontwerpen worden digitaal gedocumenteerd en zijn daardoor toegankelijk. Doordat het één ruimte is, kan daarnaast iedereen elkaar gemakkelijk feedback geven', zegt Sabine Wildevuur van Waag. Het instituut voor kunst, wetenschap en technologie werkt samen met universiteiten, overheid en bedrijven, onder meer in gezamenlijke onderzoeksprogramma's. Als hoofd van het Creative Care Lab houdt Wildevuur zich bezig met de inzet van technologie voor innovatieve oplossingen voor vraagstukken in de zorg, zoals de toenemende vergrijzing.
Eenzame ouderen
In 2060 telt Nederland naar schatting 4,7 miljoen 65-plussers. Zij vormen dan 26% van de totale bevolking, tegenover 16% in 2012. Ouderen blijven langer thuis wonen. Dat vergroot de kans dat er meer eenzame ouderen komen. Eenzaamheid vergroot het risico op depressie, hartziekten en mogelijk Alzheimer, zo blijkt uit het Nationaal Kompas Volksgezondheid. Meer sociale verbondenheid verbetert niet alleen het sociale, maar ook het fysieke en mentale welzijn van ouderen, stelt Wildevuur. Ze werkt dit uit in het in 2013 verschenen boek 'Connect: Design for an Empathic Society' over het ontwerpen voor de 'nieuwe' oudere. Een meer empathische samenleving is volgens haar iets anders dan de participatiemaatschappij waar de overheid het over heeft. 'Bij de participatiemaatschappij moeten de burgers het gat vullen dat ontstaat nu de verzorgingsstaat verdwijnt. Wij willen de sociale verbanden voorop zetten en versterken en hierbij ook initiatieven betrekken die bij burgers ontstaan. Het gaat ons om sociale innovatie.'
Om ervoor te zorgen dat ouderen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen, loopt het onderzoeksprogramma CRISP naar onder meer het inzetten van sociale robots. Ook zijn serious games ontwikkeld die de sociale verbondenheid vergroten. Zoals de apps Photobluff, Pic My Choice and Picture Pong, waarbij foto's worden gebruikt om het gesprek tussen ouderen en hun kleinkinderen, vrienden of nieuwe contacten te stimuleren aan de hand van de levensverhalen van de spelers. Ze zijn in Denemarken, Zweden, Finland en Nederland uitgebreid getest bij grote groepen ouderen en inmiddels op de markt.
Exergamen
Voor de gezondheid van ouderen is bewegen ook erg belangrijk. Serious gaming kan daarvoor motiverend zijn. 'Sommige ouderen vinden exergamen: gamend trainen, aantrekkelijk. Niet iedereen, want dé oudere bestaat niet.' De aanname dat ouderen ongeschikt zouden zijn om met technologie om te gaan, is volgens Wildevuur onterecht. 'Ook beginnende dementerenden kunnen vaak prima overweg met een tablet.' Uitgangspunt is altijd de gebruiker. Die is betrokken bij alle stappen in het designproces. Er zijn workshops met panels en in het woon-zorgcomplex De Keyzer in Amsterdam zijn enkele appartementen ingericht als 'living lab', het Health-Lab. Het Creative Care Lab ontwerpt ook technieken waarbij mensen elkaars aanwezigheid op afstand kunnen voelen. Niet ter vervanging voor echt contact, maar als toevoeging. Wildevuur: 'Het gaat ons niet om het ontwikkelen van gadgets. Technologie is bij ons nooit een doel op zich, maar een middel.'
Tekst: Elke van Riel
