Recentelijk verscheen de film 'Cloud Atlas'. Daarin zien we een toekomst waarin (niet voor de eerste keer) allerlei schermen moeiteloos als hologrammen uit het niets worden opgeroepen.
De veronderstelling is kennelijk dat we dat tegen die tijd een en ander eenvoudig in een relevante samenhang kunnen plaatsen. De manier waarop wij nu onze computers bedienen gebruikt alweer bijna dertig jaar de metafoor van het bureaublad. Een werkblad waarop documenten en mappen liggen, met eventueel accessoires als een rekenmachine, een klokje of een kladblok. Het is een manier om de interactie tussen machine en mens te vereenvoudigen door voort te borduren op iets wat we al kennen.
Van daarvoor kennen we alleen computers die werden bediend door tekstcommando's, in te typen achter een knipperend blokje, de command line.
Het opmerkelijke is dat er sinds de komst van de grafische interface zeker het een en ander is veranderd, maar niet het idee van het bureaublad met mappen. Met de komst van de mobiele besturingssystemen is er echter weer beweging gekomen in het gebruik van de bureaubladmetafoor. Steeds meer elementen uit de mobiele wereld dringen binnen in de computerbesturing. Maar zijn die daarin ook bruikbaar?
Er is een behoorlijk verschil in het bedienen van een apparaat via aanraking met vingers of via een muis en toetsenbord. Zo is 'vegen' (of 'swipen') een logische handeling op een tablet, maar niet met een muis of toetsenbord. Toen Apple de standaard ingestelde scroll-richting van de muis aanpaste aan die van de mobiele apparaten, waren er veel gebruikers die dit onmiddellijk terugplaatsten in de oude richting.
Eigenlijk is dit maar een kleinigheid, want als je er even aan went doe het net zo makkelijk andersom. Het toont wel aan dat je niet alles wat je gewend bent zomaar aan de kant kunt schuiven. Daarom kunnen we vaak ook niet goed uit de voeten op een computer van een ander, waar van alles anders staat ingesteld.
In het nieuwe besturingssyteem van Microsoft (Windows 8) overheersen de mobiele besturingselementen die ook op de telefoons en tablets te vinden zijn: de tegels (aanvankelijk 'Metro' gedoopt). De bureaubladmetafoor is daarbij op de achtergrond geraakt: hier geen ordening meer volgens oude principes. Iedere tegel en ieder programma opent op volledige beeldschermgrootte. Het begrip 'vensters' is hier dus niet meer op zijn plaats, wat usability goeroe Jakob Nielsen ertoe bracht te zeggen dat de juiste naam van het besturingssysteem nu 'Window' zou moeten zijn in plaats van 'Windows'.
Of het nieuwe systeem bruikbaar is zal de praktijk moeten uitwijzen. In ieder geval zijn er genoeg mensen die de bureaubladmetafoor voor de computer graag levend willen houden, zo blijkt uit de kritieken. Sommigen gaan daarbij zover dat ze Windows 8 'user-hostile' noemen.
In elk geval toont dit filmpje ('How Real People Will Use Windows 8') wel aan dat gebruikers behoorlijk van hun stuk raken als hun oude vertrouwde omgeving ineens niet meer reageert zoals ze hadden verwacht.
(De foto boven dit artikel toont Halle Berry, links, met regisseur Lana Wachowski, Tom Hanks en regisseur Andy Wachowski op de set van 'Cloud Atlas', terwijl ze les krijgt in het bedienen van de computer van de toekomst).
