Op 17 en 18 mei vond de tweede editie van de PublicSpaces-conferentie plaats in Pakhuis de Zwijger. Het werd een bijzondere ontmoeting tussen meer dan 300 mensen die namens publieke organisaties uit de cultuur, media, onderwijs, gezondheid en overheid willen bijdragen aan een veilige en toegankelijk publieke ruimte op het internet. Samen gingen we in gesprek over digitalisering en het reguleren van de macht van Big Tech, zowel op Europees niveau, als ook op lokaal en zelfs individueel niveau.
Kon je er niet bij zijn, of wil je de conferentie herbeleven? We zetten de hoogtepunten van PublicSpaces 2022 voor je op een rij.
Eerste staatssecretaris van digitalisering groot voorstander open-source
Vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken was staatssecretaris voor Digitalisering Alexandra van Huffelen aanwezig. Ze bood het Nederlandse perspectief op publieke waarden in de digitale wereld en nam het boek ‘Publieke waarden en rechten bij aanbesteden ICT - Handreiking aanbesteden van open source software' in ontvangst. Van Huffelen is een voorstander van het open-source gedachtegoed en stelt dat technologische innovaties en effectieve Europese samenwerking onze samenleving en economie kunnen versterken.
- Kijk het interview met Alexandra van Huffelen terug (vanaf 1:00:00)
PublicSpaces heeft een Amerikaanse ambassadeur in Ethan Zuckerman
Met een vlammende keynote speech in de grote zaal maakte Ethan Zuckerman duidelijk dat hij in zijn thuisland de grootste pleitbezorger is van PublicSpaces. Met enige jaloezie kijkt hij naar Europa: ‘in de VS zien we geen oplossingen meer buiten ‘de markt’. Europa heeft een unieke kans omdat men nog steeds gelooft dat er oplossingen zijn in het publieke domein. Ze heeft de overtuiging dat publieke middelen de publieke ruimte ten goede kunnen komen.’
'Europa heeft een unieke kans, omdat men nog steeds gelooft dat er oplossingen zijn in het publieke domein.'
Over oplossingen denken we volgens Zuckerman nog niet radicaal genoeg. ‘Denken dat we Facebook kunnen repareren is het verkeerde startpunt. We moeten ons afvragen: welke rol willen we dat sociale media spelen in een gezond publiek discours en debat? We willen sociale media die burgers en democratie versterken.’ Een voorbeeld geeft hij zelf ook met zijn pleidooi voor ‘kleine’ sociale media: GOBO
Bart Jacobs en José van Dijck maken alternatief voor Facebook: PubHubs
Bart Jacobs, professor beveiligingsstudies in Nijmegen, en José van Dijck, professor Media en Digitale Samenleving in Utrecht, namen ons mee in hun alternatief voor de huidige dominante sociale media platforms. In hun alternatief PubHubs is het voornaamste doel een digitale omgeving te creëren waarin publieke waarden zijn gewaarborgd en veilige sociale interactie kan plaatsvinden, binnen ruimtes genaamd Hubs. Een belangrijk verschil tussen Facebook en PubHubs is dat op Facebook iedereen standaard zijn identiteit blootgeeft aan de hele wereld. In PubHubs kunnen deelnemers per Hub een andere identiteit gebruiken, zodat uitingen tussen Hubs niet aan elkaar te koppelen zijn en daarmee privacy beter wordt gewaarborgd.
- Kijk terug: Een alternatief voor sociale media: PubHubs
Bevrijd kinderen uit de digitale wurggreep
Waarom krijgen veel basisschoolleerlingen standaard een ChromeBook? Ze raken hiermee op vroege leeftijd gewend aan de extractieve clouddiensten van Google, en zullen daardoor minder snel overstappen op open-source alternatieven. Stichting Eerlijk Digitaal onderwijs signaleert dat de huidige digitale leersystemen door tech-giganten worden gedomineerd en dat fundamentele rechten - zoals de privacy van kinderen, ouders en leraren - niet voldoende geborgd kunnen worden. Daarom lanceerden ze tijdens PublicSpaces een petitie waarin ze een alternatief ontwerp van digitale leefomgevingen in het onderwijs verzoeken.
- Kijk terug: sessie digitalisering in het onderwijs
Er zijn bedrijven die publieke waarden wel centraal stellen
Vertegenwoordigers van Greenhost, Radically Open Security, Nextcloud, eFoundation en Fairphone spraken over hun bedrijfsmodellen. Ze laten zien hoe hun organisaties op een duurzame manier open technologieën produceren en concurreren op de kapitalistische markt. Er wordt gesteld dat regelgeving nodig is die de markt beschermt tegen Big Tech, dat andere kleinere tech-ontwikkelaars opkoopt en monopolies creëert. Een interessante constatering hierbij is dat open bedrijven zoals Nextcloud eigenlijk een duurzamer bedrijfsmodel hebben en meer winst maken dan bijvoorbeeld Spotify en Uber, aangezien deze grote platforms de afgelopen jaren meerdere miljarden dollars hebben verloren en vaak toewerken naar een beursgang.
- Kijk terug: Bedrijven die publieke waarden centraal stellen
Bestaat er vrije keuze op het internet?
De boodschap waarmee Miriam Rasch de conferentie opent, werd nog vaak aangehaald gedurende de twee dagen. Miriam doet een pleidooi voor autonomie in tijden van Big Tech, en dit resoneert bij het publiek en de andere PublicSpaces sprekers. Hoe kunnen we nog vrije keuze hebben in een wereld vol aandachtsslurpende algoritmes? Bijvoorbeeld door een idool voor te stellen en je dan af te vragen: ‘wat zou die persoon doen?’
‘Pas als je in gesprek gaat over deze waarden, krijgen ze betekenis.’
Zo kun je erachter komen welke waarden voor jou belangrijk zijn, en hoe je daar met anderen invulling aan kunt geven. Rasch haalt de kernwaarden van het PublicSpaces-manifest erbij: open, transparant, verantwoordelijk, soeverein, de gebruiker centraal. ‘Pas als je in gesprek gaat over deze waarden, krijgen ze betekenis.’
Tekenaar Iris Oversier van Public Cinema legde de conferentie vast op een grote tekening.
