Niet alle EU-burgers hebben vrij en gemakkelijk toegang tot e-diensten van (andere) landen, zo zijn in sommige landen overheidsdiensten nog niet volledig gedigitaliseerd. In het Europese project ACROSS werken Waag en Europese partners aan het ontwerp van een open source ecosysteem om een veilige uitwisseling van gegevens tussen lidstaten van de EU te faciliteren. Zodat mensen die binnen de EU verhuizen, gemakkelijker hun gegevens van de ene naar de andere overheidsdienst kunnen laten overzetten. Deze blog laat zien hoe individuen en maatschappelijke organisaties daarin een rol kunnen spelen door referenties te geven via een 'digitale portemonnee', met name wanneer mensen bepaalde documentatie missen.
Identiteit en toegang zijn inherent met elkaar verbonden. Denk aan dienstverleners zoals woningcorporaties die vaststellen of iemand genoeg geld verdient om de huur te betalen of de openbare bibliotheek die checkt of iemand is ingeschreven op een lokaal adres om een lidmaatschap te krijgen. Regelmatig worden digitale systemen gebruikt om iemands identiteit te controleren. In Nederland is dat vaak het digitale identiteitssysteem DigiD.
Niet alle EU-burgers hebben vrij en gemakkelijk toegang tot de digitale diensten van (andere) landen, zo zijn in sommige landen overheidsdiensten nog niet volledig gedigitaliseerd. Deze verbinding tussen digitale identiteit en toegang is problematisch voor mensen die in onbekende situaties belanden of die bepaalde documentatie missen. Zonder erkende identificatiemiddelen waarmee ze hun digitale identiteit kunnen opbouwen, hebben ze geen toegang tot fundamentele diensten als gezondheidszorg, bankieren en werk. Mensen kunnen zo in een paradoxale situatie terechtkomen: ze hebben bijvoorbeeld een adres nodig om een bankrekening te openen, maar hebben een bankrekening nodig om een appartement te huren. Mensen in deze omstandigheden lopen dus vast in het bureaucratische systeem.
Vertrouwen decentraliseren via een 'digitale portomonnee'
Het knelpunt van die situatie zit vooral in de centralisatie van vertrouwen. Om een digitale identiteit op te bouwen of gegevens te bevestigen is het vaak alleen mogelijk om referenties van gecentraliseerde bronnen te gebruiken, zoals grote techbedrijven of de overheidsidentificatie. Bijvoorbeeld wanneer een website voorstelt om "in te loggen met Facebook of Google" of "een foto van je ID te uploaden". Maar er zijn ook andere, niet gecentraliseerde bronnen die betrouwbare referenties kunnen geven, zoals vertrouwde individuen, groepen of organisaties. Waag Futurelab ziet mogelijkheden om vertrouwen te decentraliseren met digitale portemonnees.
Een 'digitale portemonnee' is een app die digitale persoonsgegevens en andere digitale referenties of bewijzen opslaat. Ontwikkelaars die werken op gebied van digitale identiteit staan voor de vraag hoe digitale portemonnees het delen van vertrouwen kunnen faciliteren. Deze vraag is heeft zowel een digitaal als sociaal aspect: het gaat er niet alleen om hoe je een technisch systeem bouwt, maar ook om hoe vertrouwen tussen mensen en instellingen werkt. Digitale portemonnees worden namelijk gebruikt als vertrouwensmethode, waarmee iemand toegang krijgt tot gezondheidszorg, tot een bankrekening of zelfs om een grens over te steken.
Om over dat sociale aspect na te denken, helpt een verhaal waarin het technologische deel wordt weggelaten. Het verhaal van Cornelius de capibara (in het Engels) illustreert hoe identiteit werkt in relatie tot macht, toegang en vertrouwen.
Het verhaal van Cornelius de capibara
Hoe werken vertrouwen en het delen van referenties tussen mensen en instellingen?
Het verhaal van Cornelius illustreert hoe iemand die documentatie mist, tijdelijk ondersteund kan worden door betrouwbare personen of organisaties (met erkend legitimatiebewijs) tijdens de formele vestiging in een nieuw land. De uil en de beer in het verhaal zouden verschillende actoren in het echte leven kunnen voorstellen. De uil is een verstrekker van vertrouwen en zou symbool kunnen staan voor een vertrouwde gemeenschapsorganisatie, of zelfs voor gevestigde bewoners. De beer vertegenwoordigt een dienstverlener - in dit geval is hij een werkgever, maar een dienstverlener kan ook een woningcorporatie, een bank of een openbaar vervoersbedrijf zijn. In dit geval is hij bereid om de uil als bron van vertrouwen te accepteren.
Door bronnen van vertrouwen te decentraliseren, kunnen we mensen helpen die vastzitten in het bureaucratische systeem. Het zou mensen zonder identiteitsmiddel (zoals een paspoort of nationale ID) kunnen helpen toegang te krijgen tot fundamentele diensten, zoals gezondheidszorg, een bankrekening en werk.
Het verhaal van Cornelius toegepast op digitale systemen
Waag Futurelab ziet hoe een digitale portemonnee het delen van referenties buiten gecentraliseerde bronnen kan faciliteren. Het is technisch mogelijk om "autoriteiten" buiten gecentraliseerde bronnen ook referenties te laten delen of te laten instaan voor iemand, net als in het verhaal van Cornelius. De uil kan Cornelius bijvoorbeeld een referentie geven die hij vervolgens kan delen met werkgevers en andere dienstverleners. Nog beter zou zijn als Cornelius een referentie uit zijn thuisland heeft die wordt erkend en geaccepteerd in het nieuwe koninkrijk. Dit is vergelijkbaar met de interacties die centraal staan in het project ACROSS, bijvoorbeeld wanneer een diploma van een Duitse universiteit wordt erkend door een Letse werkgever.
Hoe dit gedecentraliseerde vertrouwensmodel kan werken, onderzocht Waag tijdens de GebiedOnline pilot in het project DECODE. GebiedOnline is een open-source sociaal platform, waar buurtbewoners elkaar kunnen vinden en interesses en activiteiten kunnen delen. De uitdaging in deze pilot was om vast te stellen dat een persoon een lokale bewoner was, zonder een gecentraliseerde verstrekker van vertrouwen te gebruiken (zoals een door de overheid uitgegeven ID). Om dit mogelijk te maken, werd in het technische ontwerp een ‘peer-to-peer referentiesysteem’ voorgesteld. In dat systeem kon iemand lid worden van de groep, als drie bestaande leden bevestigden dat de aanvrager inderdaad een buurtbewoner was.
Dit mechanisme waarin gevestigde burgers, een groep burgers of een vertrouwde organisatie (zoals een lokale NGO) referenties kunnen geven via een digitale portomonnee kan ook in andere situaties werken. In Nederland hebben 'ongedocumenteerden' bijvoorbeeld recht op toegang tot gezondheidszorg, terwijl 'medische toeristen' dat niet hebben. Bij gebrek aan een door de overheid uitgegeven identiteitsbewijs kunnen zorg- en verzekeringsaanbieders echter geen onderscheid maken tussen ongedocumenteerde inwoners en toeristen. Soms moeten zij daardoor zorg aan iemand weigeren. Een mogelijke oplossing is om lokale NGO's die met ongedocumenteerde migranten werken, in staat te stellen een persoonlijk bewijs af te geven waarop staat "de houder van dit bewijs woont in Amsterdam en werkt al een bepaalde tijd samen met onze organisatie". Op deze manier staan betrouwbare organisaties ervoor in dat een persoon inderdaad een inwoner is, wat (bij gebrek aan een door de overheid uitgegeven ID) gebruikt kan worden om een verblijfplaats aan te tonen bij zorg- en verzekeringsaanbieders.
Als dienstverleners bereid zijn om gedecentraliseerde bronnen te vertrouwen, dan kunnen technische systemen worden gebouwd om het delen van dat vertrouwen mogelijk te maken. Dat zou leiden tot een toegankelijker en inclusiever ecosysteem voor digitale identiteit.
Het is belangrijk om samen te werken met verschillende belanghebbende - waaronder mensen die geen officieel ID hebben, zorgverleners, zorgverzekeraars en overheden - om dit systeem voor verschillende situaties te ontwikkelen. We blijven zoeken naar situaties waarin dit systeem mensen (die geen documentatie hebben) toegang kan geven tot noodzakelijke diensten. Heb je een idee voor een andere casus? Of heb je interesse om samen te werken aan een project rondom deze thema's? Laat het ons weten via max [at] waag [dot] org.
Deze blog is een aangepaste versie van het rapport D2.2 ‘User Journey Methodology – Final’ dat Waag in ACROSS schreef voor de Europese Commissie.
