Vrijdag 15 februari 2013 organiseerden fellow Patrice Riemens en systeembeheerder Henk Buursen in het Anatomisch Theatrum in de Waag een herdenkingsbijeenkomst en rondetafelgesprek ter nagedachtenis aan Aaron Swartz, de bekende Amerikaanse Internet en sociale gerechtigheid activist die zich op 11 januari van dit jaar het leven benam. Een verslag van de avond door Patrice Riemens.
De zelfmoord van Aaron is veelal in verband gebracht met de hardvochtige manier waarop de Amerikaanse justitiële autoriteiten hem de voorgaande twee jaren aangeklaagd hadden. Aaron Schwartz werd een veroordeling tot vele jaren gevangenschap in het vooruitzicht gesteld, voor handelingen die alleen 'copyright fundamentalisten' als crimineel beschouwen. Zijn dood deed hem uitgroeien tot een nog grotere icoon van de internetvrijheid dan hij al was.
Daarom was de bedoeling van de avond om met elkaar te discussiëren over deze situatie, en dan met name te onderzoeken hoe wij gezamenlijk verder konden gaan op de weg die Aaron aangewezen had. Daarvoor hadden Henk Buursen en ik mensen met een breed scala van achtergronden uitgenodigd: hackers-activisten, wetenschappers, publicisten en mensen van diverse organisaties - er kwamen er 18 opdagen. We kozen een onorthodoxe aanpak, om het gebruikelijke patroon bij dit soort bijeenkomsten te doorbreken: panel discussies met 'pratende koppen' en een slechts passief betrokken publiek - om niet te spreken van het 'auditorium-in-het-crematorium effect'...
Omdat we rond een tafel zaten (al was de opstelling vierkant ;-) werd iedereen aangemoedigd om actief te participeren, wat de 18 deelnemers vrijwel allemaal ook deden. Eerst kreeg iedereen een tekst van twee kantjes: de vertaling van een brief die ik van een Italiaans vriend had gekregen naar aanleiding van deze avond. Daarin zette hij vraagtekens bij de 'iconisering' van Aaron, van (digitale) 'helden' in het algemeen, en vooral ook van onze technologieverslaafde en daardoor gestreste manier van leven: waarin het afrekenen op prestatie de boventoon is gaan voeren ten koste van meer menselijke waarden.
Ik kan niet beoordelen in hoeverre deze poging om een te gemakkelijke discussie uit de weg te gaan geslaagd is. Wel was het gesprek levendig en waren de deelnemers zeer betrokken. In mijn waarneming kwamen al snel twee tendensen naar boven wat betreft de ontwikkelingen rond internetvrijheid en onze mogelijkheden om hierop invloed uit te oefenen: de ene optimistisch en de andere pessimistisch gestemd. Wel was er een ruime consensus over de noodzaak om het 'out-of-control' stelsel van patenten en copyright vergaand te hervormen, maar wat minder wat betreft de kansen om dit te realiseren. Met name internationale verdragen en de macht van lobbies en belangenorganisaties vormen een grote struikelblok. En aan de andere kant neemt de populariteit van 'open' (-source, -access, -knowledge, enz.) steeds meer toe, nu ook bij het bedrijfsleven. Terwijl de langdurige crisis het vertrouwen in (of simpelweg het aanvaarden van) de gevestigde orde behoorlijk heeft ondermijnd.
De noodzaak van een 'bewustwording offensief' naar een breed publiek werd ook benadrukt. Het internet is nu zo 'alledaags' dat niemand zich meer afvraagt 'hoe het werkt' - en dat ook niet meer weet. Met name zou er aan kennis en bewustzijn bij de jonge generatie 'digital natives' onverwacht veel schorten: benijdenswaardige behendigheid met allerhande 'gadgets' blijkt prima te combineren met een volstrekt gebrek aan benul rond zaken als privacy, surveillance, identiteitsbeheer en noem maar op. Hier vallen dus nog wel wat brownie points te verdienen!
Ondanks, of misschien juist dankzij de verscheidenheid van de deelnemers werden onverwachte contacten gelegd die kunnen uitmonden in niet direct voor de hand liggende kruisbestuivingen en initiatieven, misschien ook voor en binnen Waag. We sloten de avond af met een, wederom korte, leespauze. Ditmaal de slotwoorden van de inmiddels beroemde Oslo/Utøya rede van Jens Stoltenberg. Hierna volgde het plechtstatig drinken van een shot Schiedamse jenever - een traditionele West-Afrikaanse gewoonte bij herdenkingen. Die fles ging daarna minder ceremonieel op. De beeltenis van Aaron Schwartz in betere tijden, zelf met een glas in de hand, keek het hele gebeuren goedkeurend aan.
