Het is koud op de NDSM-werf. Er hangt regen in de lucht. Ik duik een oude loods in en zoek tussen allerlei creatieve organisaties en ondernemingen naar het Pick-UP Theater. Daar staat namelijk, speciaal voor PhDO 7, het Labyrinth Psychotica van wetenschapper en kunstenares Jennifer Kanary. Een doolhof gemaakt van een stalen frame en allerlei soorten stof, waarin je kunt ervaren hoe het is om een psychose te hebben. Dat ik niet de enige ben die dit wil, blijkt uit de opkomst. In totaal komt zo’n zeventig man naar Amsterdam-Noord om meer te horen over Jennifers taboedoorbrekende onderzoek naar psychoses. En om te praten over hoe we omgaan met dit soort stigmatiserende ziektebeelden in onze samenleving.
Het labyrint
Volgens Jennifer laat het doolhof je de mildere elementen van een psychose ervaren. Het is een vervreemdende en prikkelende ervaring, maar niet per se beangstigend. Smalle gangen, piepjes, lichtjes en stemmen die je opdrachten geven als ‘Put on these headphones.’ Ik zet de koptelefoon op maar er gebeurt niks en ik voel me een beetje dom. Waarom voer ik ineens willekeurige opdrachten uit die ik krijg van een persoon die ik niet kan zien en die ik niet ken? Ook Theo, een andere PhDO-bezoeker, loopt in het labyrint. Terwijl hij via de smalle gangetjes de uitgang zoekt, zie ik zijn voeten onder de doeken uit heen en weer schuifelen. Hij verdwaalt en kan zijn weg uit de gesimuleerde psychose niet vinden. “Naar het plafond kijken Theo, dat helpt!” roept Jennifer. Als hij eindelijk de uitgang vindt omhelst hij haar, opgelucht lachend.
Wearable
Tijd om de Wearable te proberen, een ‘Interactieve Augmented Reality Cinema Walk’ waarmee een psychose nog intenser gesimuleerd wordt. Oftewel een rugtas vol techniek, een bril en een koptelefoon. Theo gaat de uitdaging als eerste aan. Hij vertelt ons wat hij meemaakt, ziet en hoort. “Wat zeggen jullie tegen mij? En waar breng je me heen?” vraagt hij. Vervolgens ziet hij overal wormen en hij weet niet meer wat echt is en wat hem door de Wearable wordt voorgeschoteld. “Volgens mij is dit de realiteit, maar alles is rood. Ik zie wel mensen staan, maar dat is vast niet zo.” Wat Theo niet doorheeft, is dat wij inderdaad recht voor hem staan.
We kijken naar hem en zien hoe hij steeds meer in de war raakt. “Ik zie alleen maar duister… en een paar dingen die ik niet thuis kan brengen. O jawel, het zijn muizensnoetjes!” Dat klinkt niet eng, muizensnoetjes. Jennifer legt uit dat een psychose niet per se beangstigend is. “Grote delen van een psychose zijn juist heel mooi om te ervaren”, vertelt ze. Theo begint ondertussen te dansen. Hij doet een stap naar links, twee naar rechts, dan maar weer naar links… hij voert opdrachten uit die hij krijgt van een stem die wij niet horen. Net als ik deed in het labyrint. Tot hij een grens bereikt: “Ja, dat doe ik niet hoor! Wie denk je wel niet dat je bent”, zegt hij geïrriteerd. Achteraf vertelt Theo dat hij het een heftige ervaring vond. “Aan het geluid mag nog wel gewerkt worden. Dat was nog wat krakerig. Maar wat intens is dit!”
Wetenschap & Kunst
Aansluitend op de testmiddag presenteert Jennifer haar werk van de afgelopen zes jaar, waaruit blijkt wat er gebeurt als je kunst en wetenschap combineert: vernieuwende onderzoeksmethoden, andere inzichten en het bereiken van een groter publiek. Een interessante wisselwerking dus. En dat is precies waar PhDO over gaat; niet alleen de theorie van kunst of wetenschap, maar de praktijk van beide velden gecombineerd.
Bekijk hier alle foto’s van de middag.