Eind maart is het project ‘Applied gaming voor een rookvrije generatie’ van start gegaan. In dit project gaan we samen met partners Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, VUmc, GGZ Amsterdam en de eindgebruikers, spelelementen ontwikkelen om jonge (aanstaande) moeders te helpen stoppen met roken.
De uitdaging
Als je weleens het programma 'Vier handen op één buik' hebt gezien, kun je je er iets bij voorstellen: jonge vrouwen, of eigenlijk meisjes, zwanger van hun eerste kind. Het nemen van verantwoordelijkheid en hanteren van een gezonde levensstijl, waaronder stoppen met roken, vormt vaak een opgave. Ook al weten ze dat roken slecht is voor de ontwikkeling van het (aanstaande) kind, stoppen blijkt vaak moeilijker gezegd dan gedaan. Veelgehoorde redenen om niet te stoppen met roken, zijn: "Als ik stop met roken krijg ik stress, dát is pas slecht voor mijn kind. Als ik stop met roken dan word ik dik." Of: "Mijn moeder rookte ook toen ze zwanger was." Hoe gaan we deze cirkel doorbreken met speelse designinterventies?
Facts & figures
In Nederland rookt gemiddeld 22% van de zwangere vrouwen met een lage SES (Sociaal Economische Status).[1] Het rookgedrag van deze moeders in spe hangt vaak samen met andere factoren, zoals maatschappelijke, financiële, sociale, en gezondheidsproblemen. Roken belemmert een gezonde ontwikkeling van het aanstaande kind en vergroot de kans op longziekten, kanker, hart- en vaatziekten. Daarnaast zien we dat kinderen van rokende ouders vaker zelf gaan roken, wat de kans op deze aandoeningen op lange termijn nog meer vergroot.
Deze vrouwen staan er gelukkig niet alleen voor. Er is een landelijk programma opgezet om jonge (aanstaande) moeders te ondersteunen. Dit programma, VoorZorg, wordt aangeboden door het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid en bestaat uit intensieve begeleiding in gezondheid en leefstijl. VoorZorg richt zich specifiek op laagopgeleide jonge vrouwen (onder de 25 jaar) die zwanger zijn van hun eerste kind. De begeleiding loopt door tot twee jaar na de bevalling. Het VoorZorg programma is bewezen effectief, zowel in Nederland als in het buitenland. Veel vrouwen stoppen of minderen met roken tijdens de zwangerschap.[2] Maar 33% van de deelnemers gaat door en zelfs 49% begint weer met roken na de geboorte van het kind.[3]
Hoe gaan we het aanpakken?
Samen met voorzorgverpleegkundigen en andere betrokkenen gaan we aan de slag. De eerste fase van het project staat in het teken van gebruikersonderzoek en co-creatie met de eindgebruikers: jonge (aanstaande) moeders, iemand uit hun sociale omgeving, en voorzorg-verpleegkundigen. Dit is best een uitdaging. Want, hoe verplaats je jezelf in een doelgroep die zo ver af staat van je eigen wereldbeeld? Hoe betrek je hen in het co-creatie traject en zorg je dat ze een gevoel van eigenaarschap gaan voelen over de te ontwikkelen interventies?
We gaan met (mobiele) contextmapping tools proberen zo dicht mogelijk bij de belevingswereld van de vrouwen te komen. Vragen die we willen beantwoorden zijn: Hoe ziet een alledaagse dag er voor hun uit? Op welke momenten voelen ze de behoefte aan een sigaret, en waar komt die behoefte vandaan? Wat weten ze over de mogelijke schadelijke gevolgen van roken? Wat zouden motivaties zijn om te stoppen, en wat helemaal niet? Zo zullen we dus niet voor, maar met de gebruiker slimme interventies ontwikkelen.
[1] TNO Innovations for Life. Factsheet Roken tijdens de zwangerschap. Percentages over de periode 2001-2015. September 2015. https://www.tno.nl/media/6211/factsheet_roken_tijdens_de_zwangerschap.pdf
[2] VoorZorg voorkomt verwaarlozing en kindermishandeling in risicogezinnen https://www.vumc.nl/afdelingen/over-vumc/nieuws/voorzorg-voorkomt-verwaarlozing/
[3] Mejdoubi J, Van den Heijkant S, Van Leerdam F, Crone M, Crijnen A, HirsaSing R. Effect of nurse home visitation on cigarette smoking, pregnancy outcomes and breastfeeding: A randomized controlled trial. Midwifery 2014 30:688–695