Waarom zou je meten, als er niks te meten valt? Deze vraag stond centraal in de derde Samen Straling Meten-workshop in Maastricht. Het meten van straling is complex. De uitleg van het RIVM bracht mij in gedachten terug naar mijn middelbare school natuurkundelessen. Ondanks mijn interesse in het onderwerp gaan veel van de principes achter de verschillende aspecten van straling mijn pet te boven. Wat wel duidelijk wordt is dat straling goed te meten is - en dat het RIVM dit ook uitgebreid doet in Nederland. Een simpel stukje zwarte tape over mijn camera voorziet mij direct van een nucleaire stralingsmeter (gammasense.org).
Maar anders dan bij luchtkwaliteit of geluid is het veel minder duidelijk waarom ik zelf straling zou willen meten. Zolang er geen incidenten zijn meet je als gewone burger namelijk... niks. De achtergrondwaarde van straling in Nederland ligt laag. Ziekenhuizen zijn zelfs conservatief wanneer het om röntgenstraling gaat, waardoor je minder blootgesteld wordt aan straling dan in veel andere landen.
De urgentie om te meten wordt pas duidelijk wanneer er wel een probleem ontstaat. En zo'n probleem is meteen van een dergelijke omvang dat je van een ramp kunt spreken. Waar luchtkwaliteit sluimerend verslechterd en je in overleg met bedrijven en instanties ook directe verbeteringen kunt bewerkstelligen, heeft het meten van straling vooral een agenderende, controlerende en activistische waarde. Als burger heb je weinig handelingsperspectief om de straling in jouw buurt te verminderen. Wel kan het meten van gammastraling de lobby om kerncentrales te sluiten ondersteunen.
In Maastricht lieten betrokken specialisten uitgebreid zien welke maatregelen en procedures er allemaal bestaan voor het geval er een probleem ontstaat. Zij werken duidelijk met veel zorg en aandacht. Echter in deze precieze protocollen passen geen onnauwkeurige en onregelmatige metingen. En dit staat samenwerking met burgers op dit vlak in de weg.
De noodzaak voor een meer gedetailleerd meetnetwerk voor straling is duidelijk. De kans op een incident ergens in Europe in de komende jaren is reëel. De jodiumwolk die begin dit jaar over Europa waaide kwam was ook in Nederland nog te meten. Radioactieve straling kan jarenlang gevolgen hebben voor de landbouw en veeteelt. Hoe preciezer we weten waar straling zich naar toe verspreid, hoe beter we met elkaar onnodige blootstelling kunnen voorkomen.
Op 25 juni zal het Making Sense-team aanwezig zijn bij de demonstratie voor de sluiting van Kerncentrale Tihange. Daar gaan we deelnemers laten zien hoe eenvoudig je straling kunt meten. En verder onderzoeken hoe je een (burger)meetnetwerk op kunt bouwen als er niks te meten valt.
Verder lezen en kijken
