Stap de Futuredome binnen en laat je verwonderen door intelligentie. Terwijl we middenin een AI-revolutie zitten, vragen de technologie-ontleders van Waag Futurelab: hoe slim is kunstmatige intelligentie nu echt? Ervaar welke andere intelligentie we nodig hebben om onze toekomst samen vorm te geven.
Waag Futurelab is van 21 tot en met 29 oktober te vinden op de Dutch Design Week 2023! Op het Ketelhuisplein is de Futuredome dit keer ingericht als tentoonstellings- en discussieruimte, met als thema: Andere Intelligentie.
Individuele intelligentie
Geschiedenis van de omstreden IQ- test
Intelligentietesten die we als kind maken zijn bepalend voor onze levensloop. Maar wat meet zo’n IQ-test eigenlijk precies, wat is het gevaar ervan en is ons begrip intelligentie niet te beperkt?
Sanne Bloemink schreef erover in de zomerspecial van De Groene Amsterdammer (onder gasthoofdredactie van Marleen Stikker / Waag Futurelab). De geschiedenis van de IQ-test: botte hakbijl of een emancipatiemotor? Lees het artikel.
Do not touch
Je hebt het vast wel eens gehad: een speeltuin of andere plek waar je vroeger vaak kwam lijkt jaren later een stuk kleiner. Die speeltuin is niet gekrompen, maar jij bent langer geworden en hebt letterlijk en figuurlijk meer levenservaring opgedaan. Dit noemen we embodied cognition. Deze theorie stelt dat menselijk denken niet een kwestie is van het volgen van regels en algoritmes, zoals een computer dat bijvoorbeeld doet, maar dat ons denken en onze intelligentie vorm krijgen door lichamelijke interactie met onze omgeving. We begrijpen en benaderen de wereld om ons heen via ons lichaam. Kortom: denken met je hoofd is niet los te zien van denken met je lichaam.
'Mensen hebben geen handen omdat ze intelligent zijn, ze zijn intelligente omdat ze handen hebben.'
Anaxagores - Griekse filosoof, 500 v.C.
Hoe werken jouw hoofd en handen samen? Ontdek het met de instructables uit de Waag Makerbox.
Sociale intelligentie
Empathie, inlevingsvermogen of sociale voelsprieten; het zijn niet direct criteria die we scharen onder intelligentie. Maar toch is sociale intelligentie een belangrijke set aan vaardigheden om effectief door het leven te manoeuvreren of problemen op te lossen. Aangezien deze intelligentie zelden op school getest wordt, krijg je nu de kans hierop te scoren.
Hoe sociaal intelligent ben jij? Wees niet bang, deze test is ook maar een momentopname.
Collectieve intelligentie
Communities of Care
De kracht van collectieve intelligentie wordt zichtbaar waar mensen kennis en expertise bundelen om samen problemen op te lossen. Neem bijvoorbeeld geluidsoverlast: een complex probleem dat wereldwijd in veel grote steden speelt. In je eentje kun je daar weinig aan doen. Wanneer een community gezamenlijk aan de slag gaat, komt verandering binnen handbereik.
In het project Amsterdam Sounds is de geluidsoverlast op verschillende plekken in de stad in kaart gebracht. Bewoners, ondernemers, beleidsmakers en geluidsexperts vormen samen meetgroepen, die met een netwerk van sensoren geluidsmetingen doen. Met meerdere sensoren genereer je meer data en dus meer kennis, en die wordt voor iedereen inzichtelijk gemaakt. Zo heeft de hele gemeenschap dezelfde informatie over geluidsoverlast, om samen tot een oplossing te kunnen komen.
- Fun fact: het RIVM bestempelde de sensor van Amsterdam Sounds als beste community-sensor voor geluidsmetingen!
- Meer lezen over Amsterdam Sounds.
Open Source – een onuitputtelijke bron van kennis
Technologie is vaak een zwarte doos waarin kennis en code worden afgeschermd door de makers. Maar er is een groeiende tegenbeweging die zich baseert op collectieve intelligentie: de open source-beweging. In deze community delen mensen kennis en bouwen ze voort op elkaars bevindingen. Denk aan de gezamenlijke kennisbank Wikipedia of een open kaart die door lokale kennis is opgebouwd: Open Street Map. Best slim toch?
Laten we de krachten bundelen voor een collectieve uitdaging! Ken jij een coöperatie die collectieve kracht inzet voor algemeen belang? Voer deze in op de open source kaart.
Natuurlijke intelligentie
Zwermintelligentie
Verschillende diersoorten snappen het allang: samen sta je sterker én gaan veel dingen een stuk efficiënter. Insecten, vogels en vissen verplaatsen zich vaak in een zwerm of school. Voor mensen een prachtig beeld, maar het is meer dan dat. Achter dit plaatje zitten gedragsregels waardoor de groep dieren zich gemakkelijk verplaatst en een sterke positie inneemt ten opzichte van vijanden. Benieuwd naar de spelregels van zwermintelligentie? Deze TED-Ed video legt het haarfijn uit.
Spieken bij moeder natuur
Beter goed gejat dan slecht bedacht! Ken jij het begrip biomimetica? Dat is de wetenschap en de techniek van het imiteren van biologische intelligentie van de natuur, om menselijke toepassingen uit te vinden, te verbeteren of duurzamer te maken.
Zo hebben we ons plakband afgekeken van fijnmazige haarstructuur op de poten van de gekko. We bestuderen de nek van een flamingo om de sterke en flexibele robotarm voor de toekomst te ontwerpen. En de huid van een walvis heeft ons geïnspireerd tot het maken van stillere windturbines.
Meer-dan-menselijke intelligentie
Als we even voorbij de mens kijken, zien we een intelligent natuurlijk ecosysteem dat zich al sinds haar ontstaan aanpast aan een veranderende realiteit. Gezien de situatie waarin onze natuur verkeert, is dat best een intelligente eigenschap. Denk aan een extremofiel die zich kan aanpassen aan veranderende weersomstandigheden. Of de zee-leguaan, die door de opgewarmde oceanen en minder beschikbaar voedsel langzaam krimpt in omvang. Of wat denk je van spitsmuizen die in aanloop naar de koudere winter tot ongeveer twintig procent krimpen? Ze anticiperen op schaarste nog voor deze is aangebroken. Evolutionaire intelligentie!
Tijd om de natuur eens in het zonnetje te zetten en haar een brief te sturen. Welke soort kan op jouw onvoorwaardelijke liefde rekenen? Klim je in de pen? Vul het format in.
Kunstmatige intelligentie
Onder de motorkap van AI
Kunstmatige intelligentie kan ons werk op vele plekken makkelijker maken. Alleen al in de zorg zijn er tal van mogelijke toepassingen. Van het optimaliseren van de capaciteitsplanning op de spoedafdeling, tot het analyseren van röntgenfoto’s en opstellen van diagnoses via spraakherkenning tijdens een consult.
Kunstmatige intelligentie kan zo helpen om effectiever en efficiënter werk te verrichten. De menselijke maat blijft echter onmisbaar. Met welke risicoanalyse of voorspelling een AI in de zorg ook komt, de meest geschikte behandeling wordt door dokter en patiënt bepaald.
Daarbij is kunstmatige intelligentie, net als alle andere vormen van technologie, niet op zichzelf goed of fout. Of inzet van kunstmatige intelligentie leidt tot oneerlijke of nadelige output, is afhankelijk van de formulering van het algoritme, de data waarmee die getraind is en de onderliggende aannames van de ontwerper.
Iedereen die een ‘slim systeem’ of AI ontwerpt zou zichzelf een aantal belangrijke vragen moeten stellen. Bekijk de Public Stack en neem een kijkje onder de motorkap!
Mens of machine?
Kan een computer menselijke intelligentie vertonen? Deze vraag stond in 1950 al centraal bij de door Alan Turing bedachte Turingtest. Met de komst van ChatGPT is dit vraagstuk actueler en urgenter dan ooit. Toch moeten we oppassen niet te veel menselijke eigenschappen toe te dichten aan een synthetisch systeem.
‘Dat een systeem in staat is om een antwoord te geven dat logisch lijkt, betekent nog niet dat het systeem iets begrijpt.’
Alan Turing
Geen doemscenario’s, maar werkelijke problemen
Killer robots, computers die ons leven overnemen of kunstmatige intelligentie die zou leiden tot een existentiële crisis voor de mensheid. Aan doemscenario’s rondom AI geen gebrek. Maar schuilt het echte gevaar alleen in de toekomst? Of is dat een slimme afleidingsmanoeuvre, om ons over het heden niet te veel zorgen te laten maken?
Want, zo legt dit Tegenlicht-filmpje uit, er zijn problemen genoeg rondom de huidige AI-ontwikkeling. Van de enorme claim op onze energievoorraad en planeet tot de psychische aanslag op menselijke moderatoren en diep ingebakken stereotypen in de datasets en output.
Kijk naar deze voorbeelden rondom AI, niet uit de toekomst, maar die zich nu afspelen, soms buiten ons zicht.
- Tegenlicht-aflevering: De prijs van AI - 8 juni 2023 - VPRO
- Lees het essay van Waag Futurelab-directeur Marleen Stikker: AI & Big Tech, de potentie van de tegenbeweging
