Afgelopen week kwam de tijdelijke commissie ICT van de Tweede Kamer met haar vernietigende eindrapport. De overheid heeft haar ICT op alle fronten niet in de hand en we plukken daar allemaal de wrange vruchten van. Kosten: één tot vijf miljard euro op jaarbasis. Waarbij ik vermoed geen rekening is gehouden met vele tienduizenden verspilde uren en frustratie voor de mensen die met de krakkemikkige software moeten werken.
Voor wie het rapport niet paraat heeft nog even de conclusies op een rij:
- De rijksoverheid heeft haar ICT-projecten niet onder controle.
- De politiek beseft het niet, maar ICT is overal.
- De rijksoverheid maakt haar ICT-beleidsambities niet waar.
- De verantwoordings- en besluitvormingsstructuur bij ICT-projecten is zeer gebrekkig.
- De rijksoverheid heeft onvoldoende inzicht in de kosten en baten van haar ICT.
- De ICT-kennis van de rijksoverheid schiet tekort.
- Het ICT-projectmanagement is zwak.
- ICT-aanbestedingstrajecten bevatten perverse prikkels.
- Het contractmanagement bij ICT-projecten is onprofessioneel.
- Het ontbreekt de rijksoverheid aan lerend vermogen op ICT-gebied.
Dit verbaast helaas niet voor wie de berichtgeving over de website Werk.nl, het Elektronisch Patiëntendossier, het C2000-systeem en de ov-chipkaart zijdelings heeft gevolgd. Dat moet en kan anders. Vorig jaar beschreef ik een blog over smart cities, met daarin regels voor het ontwikkelen van ICT. Die zijn onverkort geldig voor de overheid als geheel en kunnen veel ellende voorkomen. Het gaat om:
- Burgers & gebruikers weten meer dan de overheid; betrek hen dus actief bij het ontwerpproces. Doe niet alsof, maar luister echt en voer een dialoog over wat er moet gebeuren en hoe.
- Realiseer je dat de vraagstelling en het ontwerp niet los kunnen worden gezien van de realisatie. Werk agile aan de hand van werkende prototypen die door alle toekomstige gebruikers kunnen worden beoordeeld, en wees bereid zonodig opnieuw te beginnen.
- Weet waarover je praat als je ICT laat ontwikkelen: zorg voor voldoende hands-on kennis en ervaring in je gelederen. Vertrouw nooit blindelings op consultants en bedrijven: zij verkopen zichzelf, en slechts zelden de oplossingen waar je naar zoekt.
- Deel systemen op in kleine onderdelen die gebruik maken van standaarden om met elkaar te communiceren. Kleine systemen falen misschien; grote systemen falen zeker. Daarnaast maakt het de weg vrij voor kleine ontwikkelbedrijven om het werk uit te voeren; zij werken twee keer zo hard (en goed) voor de helft van de prijs.
- Maak waar mogelijk gebruik van bestaande componenten en draag actief bij aan het publieke domein. Open content, open source en open data zorgen voor snellere en betere resultaten, nu en later.
Meer design rules zijn te vinden op de website van het Verenigd Koninkrijk.
Wat ook helpt is het aanstellen van Code Fellows: slimme programmeurs en ontwerpers die onder begeleiding een paar maanden bij de overheid werken. In het project Code for Europe hebben we daar ervaring mee opgedaan. Naast concrete oplossingen levert het de deelnemende overheidsinstanties zicht op wat het betekent om technologie te ontwikkelen – waarna het inkopen en aanbesteden ervan nooit meer hetzelfde zal zijn. Dit najaar starten we Code for NL waarmee we partijen in het hele land zullen helpen om Code Fellows in te zetten.
