Waag organiseerde in samenwerking met Internet Society Nederland en Netwerk Democratie de vijfde Let’s Fix the Internet-bijeenkomst; dit keer over een open en vrij internet. Vier gasten belichtten dit onderwerp vanuit hun eigen vakgebied. Een verslag van deze avond over mensenrechten, providers die Skype blokkeren, de staat die gegevens 'witwast' en een boze Turkse premier.
After Snowden
Een jaar geleden schudde klokkenluider Edward Snowden, voormalig NSA-medewerker de wereld wakker en onthulde geheime documenten waardoor grootschalige surveillance door de VS aan het licht kwam. 20 jaar na het ontstaan van internet vinden we de rol die internet in ons leven en onze maatschappij speelt vanzelfsprekend. De onthullingen van Snowden hebben niet alleen voor een enorme schok gezorgd. De urgentie van privacy en burgerrechten is bij een bredere groep mensen onder de aandacht gekomen en hoger op de agenda komen te staan in de Nederlandse en Europese politiek.
Blokkeren en shapen
Alexander Blom van Internet Society Nederland startte de avond met het Open Internet onderzoeksproject. Hij onderzocht of vaak gebruikte toepassingen zoals internettelefonie (SIP en Skype), Whatsapp (XMPP), YouTube, Bittorrent en Spotify geblokkeerd of ‘geshaped’ worden door internetproviders. Door middel van de app Open Internet die zowel voor Android als iPhone beschikbaar is, hebben inmiddels 7000 gebruikers meegeholpen om providers te testen op blokkering en ‘shaping’. Het onderzoek is nog niet afgerond maar het lijkt erop dat de meeste providers zich wel aan de regels willen houden. Of ze daar in slagen, en of ze er ook actief mee bezig zijn moet binnenkort blijken.
Burgers tegen…
Vervolgens nam Christiaan Alberdinck Thijm, oprichter en partner Bureau Brandeis, het woord en hij sprak over de zaak Burgers tegen Plasterk. Op 13 mei, stond de coalitie Burgers tegen Plasterk tegenover de Staat in de rechtbank Den Haag. Deze zaak gaat over het ‘witwassen’ door de Staat van gegevens die door de NSA en GCHQ op ongeoorloofde wijze, want in strijd met het recht op privacy zijn verkregen. Eén van de vorderingen van de coalitie is dan ook dat de Staat stopt met het gebruiken van dergelijke gegevens. Tijdens de zitting gaf het college aan het een moeilijke zaak te vinden. Om die reden neemt ze langer dan gebruikelijk de tijd voor het wijzen van vonnis. De uitspraak wordt op 8 juli verwacht. Christiaan Alberdinck Thijm liet in dit kader een aantal interessante quotes van Nederlandse bewindslieden de revue passeren:
Minister Opstelten, Justitie:
“Zoals bekend hebben wij in Nederland heldere wettelijke kaders voor onze inlichtingendiensten. Een onafhankelijke commissie houdt toezicht op de exacte werkwijze van onze eigen inlichtingendiensten. Over de exacte werkwijze van onze eigen inlichtingendiensten doen we uiteraard geen mededelingen, ook niet in relatie tot de samenwerking met buitenlandse diensten.”
Minister Hennis, Defensie:
“Wij hebben toen ook meteen gezegd dat de vraag over inlichtingen die mede op basis van informatie uit het PRISM-programma tot stand zijn gekomen, niet te beantwoorden is, omdat het uitwisselen van gegevens tussen diensten zonder bronvermelding plaatsvindt. Dat is de wereld van de diensten. Zo werken zij. Dat is de realiteit.”
Een zeer interessante ontwikkeling voor de zaak Burgers tegen Plasterk is de zaak Privacy not Prism: burgergroepen startten een zaak tegen het Verenigd Koninkrijk waarin ze de rechtmatigheid van surveillancemaatregelen van de Engelse diensten aanvechten. Het gaat daarbij specifiek om het PRISM programma (waartoe Engelse diensten toegang zouden hebben) en TEMPORA (waarmee de Engelse dienst het internetverkeer over de glasvezelkabels tussen Europa en Amerika aftapt). De procespartijen stellen zich, net als Burgers tegen Plasterk, op het standpunt dat het verzoeken of ontvangen van data van buitenlandse inlichtingendiensten niet in overeenstemming is met de rechten van de mens. Het Engelse Investigatory Powers Tribunal zal eerst een uitspraak moeten doen, pas daarna kunnen de partijen naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Het is lastig in te schatten hoe lang een dergelijke zaak bij het EHRM zou duren, maar doordat eerst het tribunaal zich hierover zal moeten buigen, verwachten de procespartijen een oponthoud van 6 maanden tot een jaar.
Morele waardes
Filiz Yilmaz, een van de oprichters van Internet Society Turkije en Internet & Policy Consultant gaf vervolgens een inkijkje in de recente internetcensuur in Turkije: de afsluiting van YouTube en Twitter. Zij vertelde dat dit voor de Turken helemaal niet nieuw is. Tussen 2008 en 2010 was YouTube ook al niet bereikbaar. Een goede bijkomstigheid hiervan is dat veel Turken nu weten hoe ze de internetcensuur kunnen omzeilen door middel van een VPN-dienst (Virtual Private Network). Filiz Yilmaz vertelde ook dat de blokkade van YouTube en Twitter door de Turkse autoriteiten opgeheven moest worden, omdat de rechtbank alleen had aangegeven dat er 15 video’s geblokkeerd moesten worden en niet de diensten zelf. De Turkse premier Erdogan heeft op deze uitspraak verbolgen gereageerd: "We moeten [het oordeel] implementeren, maar we hoeven er geen respect voor te hebben", zei hij volgens de Turkse krant Hürriyet. Volgens hem is het opheffen van de blokkade "niet juist en niet patriottistisch. Terwijl het hof een Amerikaans bedrijf beschermt, worden onze nationale en morele waardes genegeerd."
Schizofrene toestanden
Als laatste spreker liet Menso Heus, coördinator van het Internet Protection Lab, zien hoe grootschalige controle ernstige gevolgen heeft. Niet alleen voor de activisten, journalisten en mensenrechtenactivisten die het Internet Protection Lab probeert te beschermen, maar voor internetgebruikers over de hele wereld. Overheden gedragen zich schizofreen als het gaat om het digitale domein; de belofte is een gratis en veilig internet voor iedereen, maar in de praktijk zien we inlichtingendiensten die proberen om het internet zo kwetsbaar mogelijk te maken, zodat het kan worden benut voor opsporingsdoeleinden. Sommige van deze ontwikkelingen kunnen worden tegengegaan door technische maatregelen, maar Menso Heus roept op om ons niet alleen maar te focussen op technologie – hij onderstreept dat we onze regeringen ter verantwoording moeten roepen en we hen eraan moeten herinneren om het internationaal recht en de mensenrechten te eerbiedigen.
Alle vier de sprekers hebben deze avond aangegeven waarom een vrij en open internet vanuit hun perspectief belangrijk en relevant is. Bij allen kwam naar voren dat de staat en de burger in deze dynamiek een ongelijkwaardige positie hebben, dat burgers keer op keer proberen hun burgerrechten in de informatiesamenleving te beschermen en dat overheden niet altijd in staat zijn deze op een goede manier te beschermen. Daarom sluit ik deze blog af met een veelzeggende quote van Roy Olmstead waar Christiaan Alberdinck Thijm ook zijn presentatie mee afsloot:
“Crime is contagious. If the Government becomes a lawbreaker, it breeds contempt for law; it invites every man to become a law unto himself; it invites anarchy.”
