Waag, SURFnet en het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) streamden op 11 december 2013 een operatie - live in ultra scherp beeld én geluid. Tijdens deze pilot gingen we op reis naar het binnenste van het oor.
07:30 – Eenmaal aangekomen in het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) is het even zoeken naar de plek waar het straks allemaal gaat gebeuren. We worden doorverwezen naar de ‘Colloquiumzaal’ – een ruimte op de 5e verdieping die is getransformeerd naar een setting die doet denken aan een collegezaal. Mijn oog valt direct op een grote glanzende beamer. Het is duidelijk dat we vandaag nieuwe dingen gaan leren, ook qua techniek. Er hangt één groot scherm waarop we de operatie straks live tot in detail kunnen volgen in 4K: oftewel ultra-HD beeld en geluid. Om de pilot nog unieker te maken, kijkt ook de Rijksuniversiteit in Groningen (RUG) mee. Via een lichtpad, een rechtstreekse supersnelle verbinding tussen twee locaties, kunnen de stafleden, medici en studenten aan de andere kant van Nederland de operatie live volgen en interactief meedoen. De woordvoerder vanuit Groningen zwaait even. De verbinding is goed.
07:45 - Een korte introductie van Frank Kresin van Waag maakt duidelijk wat de bedoeling is van deze dag. Want wat houdt het begrip 4K eigenlijk in? In een notendop: deze vorm van technologie staat voor Ultra High Definition, zowel beeld als geluid zijn vier keer zo scherp als de huidige HD-kwaliteit. Dat betekent letterlijk vier keer zoveel details en een grotere kijkhoek zonder verlies van beeldkwaliteit. Een mogelijke sprong voorwaarts voor de medische wereld, waar met name studenten en professionals in het vak van kunnen profiteren. Maar op welke wijze kan 4K effectief worden toegepast in de praktijk ten gunste van educatie in de medische sector? Dat is het vraagstuk tijdens deze pilot ‘Future Operations’.
08:30 – De patiënt in kwestie, die overigens heeft ingestemd met alle aanwezige camera’s in de OK en anoniem in beeld komt, is inmiddels geheel onder narcose. Professor Wilko Grolman, medisch afdelingshoofd KNO in het UMC, zal een (revisie-)stapedectomie uitvoeren. Dit is een operatie die wordt uitgevoerd bij mensen die leiden aan otosclerose, een aandoening die gehoorverlies veroorzaakt. Tijdens deze ingreep wordt één van de drie minuscule gehoorbeentje vervangen door een prothese. Een verkeerde beweging of een trillende hand van de chirurg kan cruciaal zijn en permanent smaak- en gevoelverlies veroorzaken bij de patiënt.
08:45 – De operatie gaat nu echt van start. Het oor wordt op een kundige wijze opengemaakt en wij zijn er getuige van, in ultra-HD welteverstaan. Ik moet eerlijk bekennen dat ik een beetje huiverig was over dit specifieke moment. Als kijker neem je letterlijk een duik in het binnenste van het oor, een tripje dat een fascinerend visueel spektakel blijkt te zijn. In spatzuivere tonen vertelt Prof. Grolman bij iedere handeling wat hij doet. Op een bijna surrealistische wijze zien we overal rode bloedvaatjes en stukjes kraakbeen. Vol verbazing over wat ik zie, vergeet ik mijn vragen te stellen aan de chirurg. Gelukkig blijven de aanwezige medici en technici wel bij de les en stellen zij hun vragen aan prof. Grolman. Zonder met al te veel vakjargon te smijten, beantwoord hij de vragen op een toegankelijke wijze.
09:00 – Het moment suprême vindt plaats. De prothese, slechts een paar millimeter groot, wordt in het oor van de patiënt gezet. Een aantal zenuwen die absoluut niet geraakt mogen worden, zitten hier enkele millimeters naast. Door de scherpe beelden en de toelichting ervaar ik de operatie door de ogen van de chirurg. Ondertussen worden er vragen gesteld door studenten van de Rijksuniversiteit in Groningen via de live verbinding. Vanuit Utrecht kijken we vooral vol spanning naar hoe de prothese uiteindelijk succesvol bij de patiënt wordt geplaatst.
09:30 – De operatie is afgerond. Dit is een mooi moment om te evalueren met de verschillende partijen. Want hoe hebben de mensen in zowel Utrecht als Groningen de 4K-livestreaming ervaren? En ook belangrijk; wat levert het naast de prachtige beelden op qua educatieve vooruitgang in de medische sector? De studenten uit Groningen laten weten dat ze vooral winst halen uit het interactieve aspect van de livestreaming. Met name het directe contact met de chirurg en het kunnen stellen van vragen tijdens de operatie, wordt als heel waardevol gezien. De behoefte aan visuele details is bij eerstejaars studenten minder groot dan bij studenten die bezig zijn met hun specialisatie. Een opmerking van meer technische aard is dat het geluid en beeld nog niet helemaal synchroon lopen, iets dat in de toekomst wel gerealiseerd moet worden.
Na deze eerste operatie volgen nog twee ingrepen bij andere patiënten met soortgelijke gehoorproblemen. Ook deze waren onderdeel van de 4K-livestreaming en werden, op een aantal geluidshaperingen en scherpteverlies na, succesvol afgerond. Het was een dag van extremen, zoals Frank Kresin ook zei: “Door middel van extreem hoge resolutie hebben we extreem kleine details kunnen vastleggen.” De onderzoeken en experimenten naar de toepassingen van 4K-technologie in de medische wereld en andere vakgebieden, worden dan ook voortgezet. Ik hoop dat ik er de volgende keer weer bij mag zijn. Misschien hebben we dan 4K in combinatie met 3D.
