Waag Futurelab en Commons Network presenteren deze week in Brussel de EU Code of Conduct for Data Sharing in the Social Economy. De afgelopen negen maanden heeft Waag het proces begeleid waarin 21 Europese organisaties uit de sociale economie een gedragscode hebben gevormd om data te delen. Dit gebeurde in opdracht van het Economische Directorate General van de EU (DG Grow).
Wat wordt bedoeld met sociale economie?
In Nederland wordt de term ‘sociale economie’ niet vaak gebruikt, maar wat ermee wordt bedoeld past goed bij ambities van gemeenten om ‘brede welvaart’ te realiseren. Organisaties die volgens de Europese Commissie behoren tot de sociale economie voldoen minimaal aan de volgende kenmerken:
- ze zijn niet primair gericht op winst
- ze richten zich op het bevorderen van welzijn van mens, dier, plant en planeet
- ze kenmerken zich door een participatief en democratisch bestuur
Organisaties die behoren bij de sociale economie kunnen coöperatieven zijn, stichtingen, maatschappen, die actief zijn in de verschillende economische sectoren zoals landbouw, visserij, industrie of dienstverlening. Het kunnen ook bedrijven zijn, maar alleen als zij hun winst herinvesteren om welzijn te bevorderen. Winst is in de sociale economie dus nooit een doel op zichzelf.
Organisaties in de sociale economie staan voor ontwikkeling richting een meer inclusieve en duurzame economie. Dat past bij de doelen van de Europese Green Deal en daarom wil de Europese Commissie graag de groei van de sociale economie bevorderen, in de verschillende economische sectoren. Een van de manieren waarop de Europese Commissie dat doet is door data delen in de sociale economie te bevorderen, want data delen leidt tot betere samenwerking, kennisontwikkeling en innovatie. Maar data delen kan ook de sociale economie ondermijnen, als het niet in overeenstemming gebeurt met de daarvoor kenmerkende waarden en doelen. Om die reden is er nu een gedragscode gevormd samen met sleutelorganisaties in de sociale economie uit heel Europa. Die gedragscode dient als leidraad voor de vorming van beheer en management van data die past bij de sociale economie.
Gedragscode voor data delen
In Europa zijn al wetten gemaakt die het beheer en management van data reguleren, zoals de wet die privacy beschermt. Maar een gedragscode voor data delen doet nog iets extra’s. Dit helpt om een data deelpraktijk te vormen die past bij de waarden die de cultuur van organisaties in de sociale economie kenmerken. De code of conduct for data sharing in the social economy is een lijst met waarden waaraan partijen die data met elkaar delen zich committeren.
Naast de waarden biedt de gedragscode ook inzicht in verschillende datadeelmodellen en biedt het een praktische leidraad om partijen te ondersteunen die met elkaar data willen gaan delen, compleet met checklists en consentformulieren. Ter inspiratie is ook nog een hoofdstuk toegevoegd met concrete voorbeelden van goede data deel-praktijken. Dit helpt om concreet praktische stappen te nemen om de waarden om te zetten in een praktijk waarin data op een goede manier worden gedeeld en gebruikt.
De code is ontwikkeld in samenwerking met verschillende stakeholders uit de sociale economie in een serie interactieve cocreatie workshops, online sessies, literatuuronderzoek en interviews. Waag leidde de vier cocreatie bijeenkomsten om samen met representanten van de sociale economie te komen tot een lijst met waarden die in de code moeten staan. In de code staan waarden beschreven als: democratie, life-centeredness, vertrouwen, recht op zelf-determinering, inclusiviteit, eerlijkheid, co-opetition en data sufficiency. Waag heeft ook beschrijvingen gemaakt van data-deelpraktijken, die zijn gebaseerd op interviews, en die in de gedragscode staan opgenomen als inspirerende voorbeelden. Commons Network heeft onderzoek gedaan naar concrete datadeelmodellen die passen bij de sociale economie, en biedt een praktische leidraad voor partijen die daarmee aan de slag willen gaan.
Bekijk de Code of Conduct
De code of conduct komt op 28 november beschikbaar op de website van de Europese Commissie. Op deze dag vindt ook de officiële presentatie plaats, waarbij representanten van allerlei organisaties uit de sociale economie aanwezig zullen zijn. Meer informatie over het evenement en de gedragscode is hier te vinden.
Zelf aan de slag? De gedragscode is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij het verzamelen, gebruiken of bewaren van data. Ook organisaties die nog geen deel zijn van de sociale economie, kunnen er gebruik van maken!