Neem deel aan de datawandeling en denk mee over de toekomst van ons datalandschap!
‘Data zijn het vervuilingsprobleem van het informatietijdperk’, schreef de Amerikaanse cryptografiedeskundige Bruce Schneier in 2015. ‘Dat zette me aan het denken,’ vertelt ontwerper Niels Schrader, die samen met Roel Backaert het duo achter het project Acid Clouds vormt. Samen brengen ze datacenters in Nederland in kaart voor hun onderzoek naar de impact van de digitale wereld op onze fysieke leefomgeving. ‘Door de datacenters in beeld te brengen willen we mensen bewust maken van de steeds grotere plek die de digitale wereld begint op te eisen in onze fysieke leefomgeving. Daar zouden meer mensen iets van mogen vinden.’
‘Data zijn het vervuilingsprobleem van het informatietijdperk.’
Rondsluipen bij datacenters voor de perfecte foto
Meer dan honderd datacenters staan er inmiddels op beeld. Het vastleggen doet Niels samen met fotograaf Roel Backaert, die veel ervaring heeft met architectuur en de esthetiek van gebouwen. In het zwart gekleed, goed voorbereid over hun aanrijdroute, gaan ze er ‘s nachts op uit om datacenters te fotograferen. ‘Dat is soms best spannend. Niet iedereen zit er op te wachten dat er twee onbekende mannen rond zo’n datacenter heen sluipen, met ladders tegen de hekken aan, op zoek naar de perfecte hoek voor een foto,’ lacht Niels. ‘Soms nemen we een hondenriem mee om tegen de beveiligers te kunnen zeggen dat we ‘de hond aan het uitlaten’ zijn. Of we verzinnen een smoesje over een komeet die alleen vanuit een hele specifieke hoek zichtbaar is, en alleen vandaag op de foto kan.’
‘Soms nemen we een hondenriem mee om tegen de beveiligers te kunnen zeggen dat we ‘de hond aan het uitlaten’ zijn.'
Meer CO2-uitstoot dan de luchtvaart
Op zoek naar de impact van datacenters kwam Niels Schrader in het begin uit bij een rapport van Greenpeace. In het Click and Clean rapport brengen ze sinds 2010 jaarlijks het data-gerelateerde energieverbruik in kaart. In 2015 was nog slechts drie procent van het wereldwijde energieverbruik toe te schrijven aan ICT, in 2019 was dit al acht procent. Dat zorgt voor meer CO2-uitstoot dan de luchtvaart. ‘Ik schrok daarvan,’ vertelt Schrader. ‘De uitbreiding van Schiphol en de aanleg van Lelystad Airport staan op de politieke agenda. Je kunt hierbij kiezen uit politieke standpunten, maar waarom heeft niemand het over al die datacenters die in rap tempo in Nederland worden neergezet? Hoe ziet die impact van de virtuele- op onze materiële wereld eruit? Dat willen we met deze foto’s en ons onderzoek in beeld wil brengen.’
'Data stoten wereldwijd meer CO2 uit dan de luchtvaart. Ik schrok daarvan.'
Een steeds grotere berg rotzooi opruimen
‘Zoals je je kamer opruimt, zo zouden we onze eigen data-rotzooi moeten opruimen. Maar dat hebben we nooit geleerd,’ legt Schrader uit, refererend aan alle overvolle downloadfolders, drop- of mailboxen vol met data die we nooit meer gebruiken. Mede daardoor zie je een versnelling en vergroting van ons dataverbruik. De snelheid van processors groeit exponentieel en daarmee het gemak van data-opslag en transfer. ‘Het aanbod creëert hierbij de vraag,’ volgens Schrader, refererend aan de wet van Moore over exponentiële groei van snelheid van computers en data.
Niet alleen de ecologische voetprint
Acid Clouds kijkt niet alleen naar het energieverbruik, legt Schrader uit. Het project gaat over meer dan dat. ‘Het is bijvoorbeeld ook heel interessant hoe het narratief van ‘the cloud’ ontstaan is en nu ingezet wordt. Je ziet al wolkjes in de eerste schetsen van ARPANET. Nu wordt het als concept strategisch ingezet om het ‘schone’, ‘zachte’ en ‘onzichtbare’ gevoel te creëren. Dat in combinatie met de opgeruimde, klinische en strakke inrichting van de datacenters zelf, moet het datacenter als schone en noodzakelijke virtuele omgevingen uitstralen. Terwijl het grote blokken zijn die in onze publieke ruimte neergezet worden.’
Eigenaarschap en transparantie
Schrader hoopt op meer bewustwording van het feit dat datacenters de controlekamers van het internet zijn. Zwaar beveiligde en ontoegankelijke plekken hebben in verschillende vormen impact op onze leefomgeving: op ons milieu, de publieke ruimte, waarneming en architectuur. Het datacenter is een plaats van opslag en zo rijzen er ook vragen op over eigenaarschap en transparantie. ‘Hoezo mag ik niet naar binnen bij zo’n datacenter? Het zijn toch ook onze data? En waarom zijn ze eigenlijk niet van glas, zodat we kunnen zien wat er binnen gebeurt? Willen we weer grip krijgen op wat datacenters wel en niet bijdragen aan maatschappelijke waarden en belangen, dan moeten de burgers gewoon betrokken worden bij de discussie en de besluitvorming.’
'Hoezo mag ik niet naar binnen bij zo’n datacenter? Het zijn toch ook onze data?'
Voorlopig zal dit niet veranderen, weet Schrader. Daarom gaat hij onverstoord door met het vastleggen van alle, inmiddels meer dan tweehonderd, datacenters in Nederland en werkt hij samen met kunsthistoricus Jorinde Seijdel aan een boek over Acid Clouds. ‘Die bewakers die achter ons aanrijden om te checken wie we zijn, hebben we nog niet allemaal kunnen overtuigen van de noodzaak van ons project. Maar wij gaan door.’
Vanaf 24 april kun je met hulp van Waag gaan wandelen naar de toekomst, rond een datacenter bij jou in de buurt. Bekijk welke wandeling het dichtst bij jou in de buurt ligt en doe mee!
Niels Schrader (1977) is grafisch ontwerper en co-hoofd van de master Non Linear Narrative aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.
Roel Backaert (1978) is een Belgische architectuurfotograaf. Backaert werkte in het verleden onder meer voor architectuurmagazine A10.
