De snelheid waarmee onze biotechnologische wereld verandert maakt het lastig om stil te staan bij wat we ervan vinden. Omdat we wel graag een betekenisvol gesprek willen voeren over wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen organiseren we het komende half jaar Het Praktikum: een reeks thema-avonden waarin we samen technologieën ontrafelen en ontdekken waar we staan in het debat.
In ons Open Wetlab reflecteren we op alle experimenten die we doen, in Het Praktikum is de reflectie zelf ook een experiment. De eerste twee avonden van de reeks gingen over CRISPR-technologie en al snel werd duidelijk dat hier voldoende over te vragen en zeggen valt. En met voldoende bedoel ik: we hadden er ook vier avonden mee kunnen vullen. In deze blog ik een eerste analyse.
CRISPR #1
In deze presentatie zie je de opzet van ons experiment tijdens de eerste avond: analyse van huidig maatschappelijk en moreel debat als voer voor discussie. Deelnemers kregen een rol in een statement spel waarin het draaide om vragen en reacties over de positieve of negatieve beïnvloeding van CRISPR-technologie en maatschappij. Een voorbeeld: “Wanneer het mogelijk is om vroegtijdig bepaalde erfelijke ziekten te diagnosticeren en hoe staat het dan met ons gevoel van ziek of gezond zijn? En wat moeten we hiermee?”. De zes mogelijke reacties op deze vraag werden een voor een verdedigd door de deelnemers aan één tafel. Deelnemers moesten eventueel een reactie verdedigde die haaks stond op zijn of haar eigen visie.
Goed, tot zover de opzet van ons experiment. De uitwerking ervan leverde enthousiaste blikken, druk geschrijf, en geëngageerde gesprekken op, daarnaast ook ruilhandel van reacties, her en der wat chaos, veel gelach - maar bovenal precies wat we wilden: diepere reflectie op de betekenis van technologie.
Idealen en de werkelijke wereld
En wat is die betekenis dan wel? Een complexe zaak uiteraard. In het statement spel kwamen we erachter dat technologie en maatschappij op bijzondere wijze met elkaar verweven zijn. Wat dit gegeven in werkelijkheid inhoudt voor de ontwikkeling van iets als CRISPR is een ander punt.
Wanneer de gesprekken vooral gaan over vrijheid en verdeling van welvaart, over idealen en identiteit, kunnen we niet anders dan erkennen dat de manier waarop wij onze wereld (willen) inrichten veranderd door wat CRISPR-technologie betekent. Maar uit ons experiment bleek dat we wel graag anders willen.
Wat willen we met CRISPR?
Aan het einde van de eerste avond maakten de deelnemers de balans op: wat willen we met CRISPR? Dit mocht van alles zijn: concrete toepassingen (wel of niet), leidende waarden, regulering van welke aard dan ook - anything. De score: we willen meer gelijkheid in de wereld, individuele vrijheid (“baas over eigen CRISPR”), verantwoord gebruik (waarbij interventies in het ecosysteem wellicht een stap te ver zijn), en goede regulering en bewustwording. We kunnen inzien dat het maken van keuzes complex ligt, dat wanneer de meerderheid kiest voor toepassing van een technologie het voor een ander lastig wordt er niet voor te kiezen - wat we uiteindelijk willen is toch die vrijheid.
Wat we zagen was een tendens de technologie te ‘strippen’ van zijn gevolgen voor onze leefwereld. Één groep betoogde dat alleen fundamenteel onderzoek gedaan mocht worden, een andere groep vond dat we CRISPR als soldeerbout moesten zien (een tool, die an sich niet iets verkeerds is), en uit beide benaderingen blijkt de wens technologie als neutraal te zien.
Over één ding waren we het allemaal eens: deze ontwikkeling verdient een open source benadering en de ontwikkeling of het gebruik ervan zou niet beperkt moeten worden door patenten. Ook dit ideaal laat zich niet zomaar verwezenlijken, gezien de enorme strijd over patentering van CRISPR-technologie. Zoek in uw zoekmachine op de termen ‘patenten’ en ‘CRISPR’ en wat volgt zijn tal van artikelen die niet onderdoen voor een spannend boek. Maar hoe zit het dan met ons open source ideaal?
CRISPR #2
In tweede avond komen we terug op onze idealen, maar staat het praktikum centraal. Waar hebben we het over? Op welke schaal? Pieter van Boheemen geeft een helder overzicht, en zoomt steeds verder in op levende materie tot we aankomen bij het niveau waarop CRISPR opereert: dat van enkele base-paren. Vind de slides van de tweede avond hier.
Ik CRISPR, jij CRISPRt, wij CRISPR-en?
We 'unboxen' de CRISPR-kit (die we hier besteld hebben) en gaan aan de slag. Onze workshopruimte verandert in twee minuten van lezing naar laboratorium en we voeren de eerste stappen van het protocol uit. Pontificaal aanwezig staat een pan met kokend water voor wanneer het protocol aangeeft dat er geheatshockt moet worden. Maar dat is precies waar het om gaat: als we die stap uitvoeren doen we iets wat niet mag. We laten de beslissing over aan de deelnemers: wie wil het experiment doorzetten, wie houdt zich aan de regels? Belangrijke notitie hierbij: onze bioveiligheidsfunctionaris is uiteraard aanwezig. Hij, en ook wij, hoeven niet in te grijpen. Ondanks goede pogingen van twee deelnemers om de beslissing nog eens te herzien is de meerderheid voor het niet uitvoeren van deze cruciale stap.
Het gaat hier natuurlijk niet alleen om officiële regels, of om te kijken hoe een groep tot consensus komt (of niet). Maar vooral om te laten zien dat tegelijk met debat en technologie ook regelgeving niet zwart-wit is.
Het open-source ideaal? Individuele vrijheid? We hebben misschien niet alle antwoorden paraat, maar we hebben de CRISPR-vloer in ieder geval geopend voor deze belangrijke elementen. “Samen experimenten in woord en daad” was de samenvatting van één van onze deelnemers over ons eerste tweeluik-experiment en dat is waar we ook graag mee verder gaan. We hopen bij de volgende edities van Het Praktikum weer meer vragen op te roepen (dan te beantwoorden) en hopen natuurlijk dat u daarbij bent.
