Smartphones zijn mislukt. Niet allemaal, en niet in alle opzichten. Maar als je kijkt naar hun impact op mens en planeet, veroorzaken smartphones veel problemen: economische, psychologische, maatschappelijke en ecologische problemen, om er een paar te noemen.
We zouden deze problemen gewoon kunnen negeren. Oren dicht, kop in ‘t zand, en aandacht voor andere zaken. Maar niks doen is geen optie. We zijn vrijwel allemaal genoodzaakt een smartphone te gebruiken, of dat nu is om ons werk te doen of om in contact te blijven met onze familie. Het voelt misschien confronterend, maar we zullen moeten accepteren dat de relatie met onze telefoons moet veranderen – juist omdat we er zo afhankelijk van zijn geworden.
Het goede nieuws: er is een betere weg. We kunnen smartphones in ons leven houden, zonder dat zij ons leven bepalen. We kunnen telefoons eisen die zijn ontworpen in lijn met onze gedeelde waarden (ze bestaan al!); we kunnen bewust bepalen hoe en waarom we onze telefoons gebruiken; en we kunnen collectieve verandering teweeg brengen om samen onze mensenrechten te beschermen in dit digitale tijdperk. Smartphones are messed up. Not inherently, not in every way, and not all of them. But in general, taken as a whole in terms of their impact on people and on the planet, smartphones cause a lot of problems – economic problems, psychological problems, societal problems, and environmental problems, to name a few.
Vreemde verdienmodellen
Onze telefoons bestaan om winst te maken - dat is hun raison d'etre, en deze kernwaarde van winst ligt ten grondslag aan de manier waarop ze werken, hoe ze worden geproduceerd en hoe ze ons beïnvloeden. Om Donna Haraway samen te vatten: “technologie is niet neutraal”¹¹. Als we willen begrijpen hoe onze telefoons werken en wat de motivaties zijn achter hun ontwerp en de manier waarop ze mensen en de planeet beïnvloeden, moeten we hun verdienmodellen begrijpen. Spoiler alert: ze zijn vreemd.
Laten we beginnen met de hardware. Zoals de meeste aspecten van onze telefoons, is de hardware meestal privaat en gesloten (hoewel bepaalde bedrijven zoals Fairphone zich hiertegen verzetten). Dit markeert een verandering - oude pc's konden worden geopend en er kon aan gesleuteld worden, maar de laptops en telefoons van tegenwoordig zijn gesloten. Hierdoor is het onmogelijk geworden om precies te weten hoe ze werken. Wanneer ze verouderd zijn, kunnen we ze niet openen en zelf repareren. We kunnen zo niet onderzoeken en begrijpen wat er achter het scherm zit. Dit maakt het bestuderen en reguleren van onze apparaten bijzonder moeilijk en zorgt ervoor dat we geen controle over onze telefoons kunnen uitoefenen.
Niet alleen de telefoons zijn gesloten, maar ook de software die erop draait. Sociale media zijn een grote drijvende kracht achter het gebruik van smartphones, die vaak op ondoorzichtige manieren werken. Toch hebben we enig inzicht gekregen in hoe deze platforms werken en inkomsten genereren. Aan het einde van de jaren '80 was de vraag “Hoe gaat Facebook geld verdienen?” een standaardreactie op de snelle groei van het bedrijf. In 2018 beschreef auteur Soshana Zuboff in haar boek 'The Age of Surveillance Capitalism' treffend het verdienmodel dat zich ontwikkelde. In het surveillancekapitalistische verdienmodel zijn onze persoonlijke gegevens de valuta, die worden gekocht en verkocht door een uitgebreid netwerk van gegevensmakelaars. Zij bouwen profielen van mensen op en verhandelen deze om ons gedrag te voorspellen en te beïnvloeden. Om deze gegevens te verzamelen, zijn platforms ontworpen om zogenaamde 'betrokkenheid' te stimuleren - mensen laten scrollen, klikken, uploaden en interacteren met content. In dit bedrijfsmodel zijn platforms de middelen, terwijl jij, jouw gegevens en de acties die je fysiek en digitaal onderneemt, het product zijn. Smartphones plaatsen dit bedrijfsmodel in onze handen en zakken en houden ons eraan gebonden terwijl we door ons dagelijks leven navigeren.
Sociale media zijn een grote drijvende kracht achter het gebruik van smartphones, die vaak op ondoorzichtige manieren werken
Afgezien van het opdringerige surveillancekapitalistische verdienmodel, worden smartphones en hun software ook gedreven door een winner-take-all mentaliteit. Big Tech oligopolies domineren markten en concentreren hun rijkdom en macht door schaalvoordelen en catch-and-kill praktijken die concurrentie opkopen en verstikken. Facebook bezat bijvoorbeeld de vier meest gedownloade apps van het afgelopen decennium na de aankoop van Instagram in 2012 en Whatsapp in 2014¹². Op dezelfde manier heeft Google zijn positie op de e-health markt verstevigd met de aankoop van Fitbit in 2021. Dit soort marktdominantie is ook terug te vinden in besturingssystemen, met meer dan 70% van de telefoons die werken op Google's Android OS en meer dan 28% van de telefoons die werken op Apple's iOS 2024¹³.
De situatie is somber, maar net als bij onze gezondheid hebben wij mensen meer macht om de vreemde verdienmodellen achter smartphones te veranderen dan we ons misschien realiseren. Als consumenten kunnen we kiezen voor alternatieve hardware, zoals de Fairphone of Murena Phone, en cloudopslag van Nextcloud. We kunnen ook overstappen op gratis en open source software, waaronder meer privacy-vriendelijke besturingssystemen en apps die geen trackers bevatten, in alternatieve app stores zoals F-Droid. Repair Cafés¹⁴ bieden ruimte en expertise om ons te helpen de apparaten die we nu hebben te repareren en de aanschaf van nieuwe telefoons te vermijden. Als burgers kunnen we deelnemen aan sociale bewegingen zoals The People vs Big Tech om te pleiten voor wetten die onze mensenrechten beschermen in een digitaal tijdperk. Er is al vooruitgang op dit gebied: de General Data Protection Regulation (GDPR) neemt een stap om ons recht op privacy te beschermen door de handel in persoonlijke gegevens te reguleren; de Digital Markets Act en Digital Services Act beginnen de techmarkten eerlijker te reguleren; en 'right to disconnect' wetten over de hele wereld beschermen mensen tegen het constant vastgeplakt zitten aan hun telefoon.
Wij hebben meer macht om de vreemde verdienmodellen achter smartphones te veranderen dan we ons misschien realiseren
We moeten ons niet laten ontmoedigen door het feit dat de problemen rond smartphones zich zo snel hebben ontwikkeld. In plaats daarvan moeten we hoop putten uit het feit dat we ons midden in een proces bevinden dat wij kunnen beïnvloeden en veranderen. In de toekomst zou de huidige staat van surveillancekapitalisme, gesloten technologie en filterbubbels wel eens net zo ouderwets kunnen aanvoelen als de draaitelefoon nu. Want, de toekomst bepalen wij.
Meer weten?
Bezoek Waag's Fix Your Phone Shop tijdens Dutch Design Week in Eindhoven van 19 tot 27 oktober 2024!
Dit artikel is onderdeel van een driedelig essay Your Phone is Broken, geschreven door Max Kortlander. Lees ook het eerste deel Je telefoon is kapot - en dat beïnvloedt je gezondheid en het tweede deel Je telefoon is kapot - en dat beïnvloedt onze planeet.
Bronnen
11. Donna J. Haraway, “A Cyborg Manifesto: Science, technology, and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century,” in Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Nature (New York: Routledge, 1991), 149-181.
