Privacy: de een bekommert zich er nauwelijks om, de ander maakt zich grote zorgen. Hoe je er ook over denkt, je ontkomt niet aan de discussie. Bijna iedere dag verschijnt er wel een nieuwsbericht over afluisterpraktijken van de NSA, nieuwe surveillancetechnieken of data die gelekt is. Natuurlijk heeft Edward Snowden met zijn onthullingen de wereld wakker geschud, maar de discussie rond privacy is al veel langer gaande. En terecht. Onze privacy is belangrijk en moet beschermd worden.
Het veelgehoorde 'ik heb niets te verbergen' vind ik een kulargument. Iederéén heeft iets te verbergen, zoals treffend wordt uitgelegd in dit artikel van de Correspondent. Onder het mom van een veilige samenleving, terrorismebestrijding en het tegengaan van belasting- en uitkeringsfraude worden steeds meer van onze gegevens door de overheid opgeslagen in vele honderden databases. Persoonlijke gegevens over werk en inkomen, telefoonverkeer, gezondheid, auto, financiële situatie, etc.; alles wordt opgeslagen. Dit lijkt op het eerste gezicht misschien onschuldig en noodzakelijk voor het functioneren van onze staat, echter als al deze gegevens gekoppeld worden (wat steeds vaker gebeurt) ontstaan er steeds grotere en completere profielen van mensen. Daarmee wordt het dus ook mogelijk om risicoprofielen op te stellen van potentiële wet overtreders en staatsgevaarlijke personen of bevolkingsgroepen.
Zulke volledige kennis en controle lijkt mij voorbehouden aan een totalitaire controlestaat en hoort niet thuis in het vrije, democratische land dat Nederland probeert te zijn. Misschien vind je me nu paranoïde klinken, maar een beetje paranoia is in dit geval gegrond. Zoals ik laatst ergens las: 'Als je een kikker langzaam kookt, zal die blijven zitten tot het te laat is.' Hoe lang moeten wij nog toekijken hoe iedere stap, ieder telefoongesprek en iedere activiteit op internet wordt gevolgd en opgeslagen? Gaat onze maatschappij zo niet de kant op van een panopticum?
Met dit in mijn achterhoofd begin ik aan het project Open Kaart. Daarin onderzoek ik hoe het in Nederland gesteld is met onze privacy. Wat weet de overheid over haar burgers? In welke databases worden onze persoonlijke gegevens verwerkt en hoe veilig zijn die daar? Om daar achter te komen zal ik in eerste instantie zoveel mogelijk van mijn eigen gegevens opvragen bij verschillende (semi)overheidsinstellingen. In navolging van Douwe Schmidt, die voor Bits of Freedom een interessant datadagboek van zichzelf bijhield heb ik daarom een stapel brieven met het verzoek tot inzage van mijn gegevens verstuurd.
Waar Douwe de brieven grotendeels richtte aan commerciële bedrijven zoals Albert Heijn en XS4ALL, leg ik voor dit onderzoek de focus op (semi)overheidsinstellingen zoals de Belastingdienst, het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen en Trans Link Systems (OV-chipkaart). Volgens de wet hebben zij vier weken de tijd om te reageren dus ik wacht nog even af. Wil je dit zelf ook doen, dan heeft Bits of Freedom de handige Privacy Inzage Machine (PIM) gecreëerd die je de moeite bespaart om zelf volledige brieven te schrijven.
Wat voor gegevens er dan wel of niet naar boven komen, het is volgens mij interessant om er achter te komen hoe wij er in de ogen van de overheid uit zien. Ik verwacht echter niet dat er schokkende data over mij te vinden zijn: ik ben 24 jaar, net afgestudeerd aan de UvA, heb geen auto of eigen huis, ga nooit naar de dokter en betaal altijd netjes mijn rekeningen. De Nederlander die veel speciale zorg nodig heeft of de wet overtreedt zal –denk ik- in veel meer databases te vinden zijn dan de brave ex-student die ik ben. Maar ik denk dat dit onderzoek het begrip privacy wat minder abstract zal maken. Met verdere analyses hoop ik uiteindelijk een overzicht te kunnen geven van de gegevens die de overheid over ons verzamelt en de databases waarin ze worden verwerkt. Hierbij zal ik ook zeker de hulp van experts en geïnteresseerde lezers inschakelen.
Het is van groot belang dat er over privacy gediscussieerd blijft worden. Gemakzucht en onwetendheid zorgen ervoor dat de overheid ongestoord door kan blijven gaan met het verzamelen van zoveel mogelijk persoonsgegevens. Dus: tijd om wakker te worden en ons niet als kikkers te laten koken.
