De geelborstzanger, tuinfluiter, pimpelmees of de zanglijster: allemaal vogels die de meest complexe melodieën kunnen produceren. Als je aan het Amsterdam Science Park denkt, denk je niet automatisch aan vogelgezang. Eerder aan hoge, moderne gebouwen met in laptops verzonken studenten. Toch bleken er meer dan 75 soorten vogels rond te vliegen op het park van de exacte wetenschappen. Hoe ervaren de studenten hun geluidsomgeving en wat voor impact heeft bewust luisteren op hun mentale gezondheid? Een groepje studenten deed hier onderzoek naar en bouwden een ‘geluidsoase in wording’*. Waag sprak met ze over de verrassende uitkomsten, vogelsoorten en ear-openers!
*Onderzoekers Julia Marinissen (ecologie), Zino Groen (biomedische wetenschappen) en Maria Loos (ecologie) hebben in opdracht van Waag Futurelab onderzoek gedaan naar de akoestische ecologie van het Amsterdam Science Park (ASP). Dit onderzoek valt onder de Tesla Minor, waar studenten vanuit verschillende disciplines wetenschap verbinden met ‘realworld-problems’. Met behulp van de expertise van ARISE (een platform met biodiversiteitsinformatie) en Vogelwerkgroep Amsterdam heeft dit onderzoek geleid tot een de realisatie van een tijdelijke geluidsoase op het ASP.
Op de monotone grasmat tussen de hoorbaar ventilerende gebouwen op het Amsterdam Science Park zie je een klein, met houtwallen omringd tuintje. We staan hier in de ‘geluidsoase in wording’, wat is dit precies?
Julia: De geluidsoase in wording is een plek voor vogels waar zij voedsel, beschutting en nestplaatsen kunnen vinden. Ook zijn er zitjes gemaakt voor mensen die op zoek zijn naar een momentje van bezinning.
Maria: We hebben gemerkt dat mensen zich nu vaak nog niet zo bewust zijn van de geluidsomgeving en wat voor effect die kan hebben op ons welzijn. Uit ons onderzoek blijkt de geluidsomgeving hier een belangrijke rol in te spelen. Met name natuurgeluiden worden als zeer prettig en kalmerend ervaren. De geluidsoase heeft als doel de geluidsomgeving te verbeteren en ook om mensen bewuster te laten luisteren.
Julia: De zitjes zijn zo gemaakt dat je een beetje achterover ligt en daarnaast staan ze vrij ver uit elkaar. Zo ga je minder snel met elkaar in gesprek en is er meer ruimte om te luisteren naar de omgeving. Het verschaft een momentje van bezinning voor de studenten die dat vanwege de hoge druk nodig hebben. Ook hebben we bordjes met QR-codes gemaakt, als je deze scant hoor je geluidsopnames van vogelgeluiden die gemaakt zijn op verschillende plekken op het ASP. Met deze opnames willen we mensen aan het denken zetten over wat hun eigen optimale geluidsomgeving zou zijn.
Luister naar de geluidsopnames van het Amsterdam Science Park
Wat voor data hebben jullie verzameld en hoe ging dit in zijn werk?
Zino: In april 2023 hebben we twee weken lang opnames gemaakt op 30 locaties op het Amsterdam Science Park. De opnames werden door een algoritme gehaald en zo konden bij de meeste vogelgeluiden een vogelsoort worden toegewezen. We brachten in kaart waar op het park deze vogels zich bevinden. De opnamelocaties hebben we ook een ‘groenheidsscore’ gegeven, zo konden we aantonen dat er ook daadwerkelijk meer vogelgeluiden te horen zijn in groene gebieden.
Julia: Ons onderzoek laat zien welke locaties op het ASP zich nog verder kunnen ontwikkelen tot een staat zoals permacultuur project Anna’s Tuin & Ruigte. Deze plek scoort hoog op het gebied van diverse vegetatie, biodiversiteit en dierengeluiden. Een plek waar studenten graag vertoeven.
Maria: Vogelwerkgroep Amsterdam doet eens per jaar tellingen en rekent het ASP als één locatie. Wij hebben data verzameld van verschillende locaties in het park en deze met elkaar vergeleken.
Jullie hebben ook luisterexperimenten gedaan.
Maria: Ja, we zijn met verschillende groepen mensen op pad gegaan en hebben hen gevraagd naar hun ervaringen tijdens het bewust, en in stilte, luisteren naar verschillende geluidsomgevingen in het park.
Julia: Wat vaak werd benoemd bij deze experimenten was dat er in stedelijke gebieden heel veel meer verschillende geluiden zijn. Denk aan bouwgeluiden, verkeer, mensen die langslopen, gepraat, een klapperende mast, een rolluik die opent en ook vogels. Die hoeveelheid aan geluid zorgde voor veel mensen voor een gespannen gevoel.
Zino: Wanneer we tijdens de luisterexperimenten dichterbij de snelweg kwamen was het voor veel mensen lastig om zich nog te focussen op natuurgeluiden. De windrichting speelde hierin ook een rol.
Julia: We hebben vooral gevraagd hoe mensen de verschillen tussen de geluiden in de stedelijke vs. groene omgeving beleefden. Mensen voelen zich over het algemeen kalmer dan bij de groene locaties dan bij stedelijke locaties.
Zino: Al vijf maanden zijn we bezig met dit project. Ik merk dat vrienden en familie aan wie we tussen neus en lippen door vertellen over dit project, af en toe een appje sturen over wat hen opviel in hun eigen geluidsomgeving. Er lijkt echt een zaadje te worden geplant bij veel mensen die zich bewuster worden van hun eigen geluidsomgeving!
Wat is de belangrijkste uitkomst van jullie onderzoek?
Zino: We hebben 75 verschillende soorten vogels kunnen detecteren. Af en toe kwam er zelfs een bosuil naar voren in onze data. En een kerkuil!
Maria: Deze uilen sprongen eruit, maar het is daarom ook een beetje onzeker of die het ook echt waren.
Julia: Een van de uitkomsten is dat er meer verschillende soorten vogelzang zijn in gebieden waar een groot deel van het oppervlak bestaat uit vegetatie. Het helpt als de vegetatie een hoge ‘structurele diversiteit’ heeft; een gelaagdheid aan verschillende plantensoorten. We kunnen met dit onderzoek niet met zekerheid zeggen dat vogelgeluiden een positief effect hebben op het mentale welzijn van studenten, maar wel dat ze kunnen bijdragen aan het prettige gevoel.
Het luisteren naar vogels alleen gaat je niet van je depressie afhelpen – Julia
Maria: Een andere uitkomst is dat er vooral veel zangvogels zitten op ASP. Er zijn ook wel meeuwen en halsbandparkieten, maar dus vooral zangvogels. Een meeuw klinkt weer heel anders dan een pimpelmeesje. Zangvogels worden over het algemeen meer gewaardeerd dan meeuwengeluiden.
Julia: Ja, één van onze adviezen aan studenten is: ga meer naar buiten, zo kom je het best in contact met je geluidsomgeving.
Wat is jullie verdere doel met dit project?
Zino: Het ASP wordt steeds voller gebouwd. Daar kun je niet veel aan doen want dat is nu eenmaal onderdeel van het bestemmingsplan. Wij vragen ons af hoe het zit met de groenvoorzieningen in datzelfde bestemmingsplan.
Julia: Er zijn veel landelijke onderzoeken naar de steeds sterker dalende mentale gezondheid van studenten. Dit zien wij als een uitgelezen kans om de synergie tussen studenten en natuur op de kaart te zetten.
Zino: Als wij met ons project een klein steentje kunnen bijdragen aan het wegnemen van stress bij studenten zou dat natuurlijk al fantastisch zijn.
Zino: Ons grote voorbeeld is Anna’s Tuin & Ruigte, wat ook eerst klein begon, maar nu op eigen benen staat. Hopelijk gaat de geluidsoase in wording uitbreiden en kan er nog meer aandacht komen voor dit onderwerp.
Julia: Wij hopen op toestemming om te investeren in meer groen op het park, en meer variatie in vegetatie. Dit zorgt er namelijk voor meer biodiversiteit op ASP. De geluidsoase in wording dient als voorbeeld, als template, die kan worden gebruikt voor ook andere stedelijke gebieden. Met als doel om monocultuur om te toveren tot iets anders!
Maria: Voor Waag was het ook wel risicovol om hier zomaar in de grond iets op te gaan zetten hier. We zijn dus ook wel een soort experiment om te kijken hoe gaan de mensen van ASP hier op reageren. Als ze dit uiteindelijk prima vinden, kunnen we misschien wel meer doen. Guerilla gardening!
Stiekem struiken planten als radicaal verzet tegen monocultuur
Julia: We hebben het idee dat wanneer je met wilde plannen komt, je al snel een ‘nee’ krijgt. We hopen dat de geluidsoase in wording de gebiedsmanager en de gemeente over de streep kan trekken om meer divers groen mee te nemen in bestemmingsplannen.
Zino: Door dit project heb ik het inzicht gekregen dat durf het enige is wat je nodig hebt voor verandering. Neem het heft in eigen handen!
Meer weten?
Bekijk de poster met onderzoeksresultaten 'A bird's-eye view of sounding urban nature'
De geluidsoase in wording is één van de biodiverse ingrepen die onderdeel zijn van Met andere ogen: Landschapsfestival. Dit festival nodigt je uit om op het Amsterdam Science Park je zinnen te verzetten en de stad als levende plek te ontdekken. Wil jij Amsterdam Science Park met andere ogen zien? Haal gedurende de langzame zomermaanden de wandelkaart op bij Café Polder en wandel langs alle artistieke, biodiverse interventies.
Over T-Factor
Deze research-update is onderdeel van het internationale project T-Factor. Hoe kunnen we stads-initiatieven creëren op een inclusieve manier en voor een verscheidenheid aan levensvormen, zoals mensen, planten, dieren en microben? De aankomende twee jaar onderzoekt Waag binnen T-Factor deze en meer vragen over tijdelijke initiatieven op het Amsterdam Science Park.
