Hoe zijn biologie, technologie en ruimte verbonden? Artist in residence Antti Tenetz is een Finse kunstenaar die op het snijvlak van deze velden opereert en ze samenbrengt in speculatieve onderzoeksprojecten. Hij is net terug van een excursie in de bossen van Midden-Finland, een van de locaties waar hij gegevens verzamelde voor zijn huidige onderzoek naar kunstmatige intelligentie (AI) en bacteriën.
Hoe wordt je achtergrond weerspiegeld in je huidige werk?
Mijn achtergrond is een combinatie van artistieke en onderzoekspraktijken. Ik werk sinds 20 jaar aan kunst- en wetenschapsprojecten en was docent op het gebied van bio- en mediakunst. Ik heb altijd gewerkt in interdisciplinaire onderzoeksgroepen, waarin alfa- en bètawetenschappen samenkomen.
Mijn werk richt zich voornamelijk op de studie van de natuur en onze menselijke relatie ermee, zoals arctische omgevingen en migraties van mens en dier. Ik verzamel en bestudeer materialen en gegevens in lokale onderzoeksgroepen en maak kunstwerken op basis van die bronnen. Door opkomende kunstvormen en -praktijken onderdeel te maken van onderzoek kunnen we meer leren over veranderingen in de natuur en in ons als mens.
Aan welke projecten heb je recent gewerkt?
Sinds een paar jaar ben ik begonnen met het onderzoeken van de rol van AI en ons begrip van landschap in relatie tot het leven zoals we het kennen. Een vraag die me intrigeert is: hoe vormt technologie en in het bijzonder AI ons, en hoe is AI verbonden met het niet-menselijke leven en onze landschappen?
Ik onderzoek hoe systemen zich ontwikkelen zonder menselijke tussenkomst; denk aan drones en robots als actoren. Dit resulteert bijvoorbeeld in Tracing, een werk over de sporen, bewegingen en acties van dieren en mensen in Lapland. Tracing heeft betrekking op veranderende migratiepatronen bij dieren en mensen als gevolg van klimaatcrisis. Door middel van video's, drone-opnames, foto's en satellietdata verschijnen deze sporen in het landschap in een gelaagde visualisatie.
Wat onderzoek je als artist in residence voor planet B?
Mijn huidige onderzoek richt zich op vormen van leven in de ruimte. Ik heb trainingsdata, sets van afbeeldingen, landschappen en micro-organismen verzameld en gedocumenteerd voor mijn nieuwe werk Perihelion - Generational survival kit for space. Het is een verkenning van wat het betekent om mens te zijn wanneer andere levensvormen en instanties zoals AI en machine learning nodig zijn om ons te ondersteunen.
Mijn residentie voor Supre:organism is een samenwerking geïnitieerd door Waag met ESA/Estec, de afdeling van de European Space Agency in Noordwijk, Nederland. Ik heb ze verschillende keren bezocht en deze bezoeken hebben mijn ogen geopend. Hun werk omvat langlopende onderzoeks-, ontwikkelings- en wetenschapsprojecten over nabije en verre ruimtethema's.
Is je werk ook een reflectie op technologieën die in de ruimte worden gebruikt?
Omdat AI en machine learning een populair onderzoeksonderwerp zijn geworden, zie ik mogelijkheden voor kunstenaars om een noodzakelijk kritisch perspectief te bieden, bestaande opvattingen en vooroordelen te doorbreken en een nieuwe horizon te zoeken als antwoord op de utopische opvattingen over AI en machine learning.
Menselijke ruimte-activiteiten worden steeds populairder, maar we zijn nog ver verwijderd van interstellair reizen. ESA schat bijvoorbeeld dat het verkennen van onze hele melkweg met hedendaagse speculatieve technologieën ons meer dan 90 miljoen jaar zal kosten. Nieuwe technologieën kunnen dit proces versnellen en vooruitgang boeken in ons onderzoek naar andere levensvormen, maar we moeten kritisch beoordelen wat dat betekent.
Wat vind je interessant aan het thema AI en ruimte?
De ruimte biedt een interessante omgeving en een nieuw perspectief op onszelf, omdat het ons confronteert met onze biologische grenzen en nog niet opgeloste uitdagingen van microzwaartekracht en straling waarmee we moeten omgaan. Omdat we de grenzen bereiken van wat mensen in de ruimte kunnen bereiken, moeten we mogelijk naar AI kijken als onze metgezellen. Wetenschappers gebruiken al verschillende AI- en machine learning-systemen om de ruimte te verkennen. Hoe kan AI ons helpen de setting te veranderen? En hoe zou zo'n samenwerking eruit zien? Hebben deze samengevoegde toekomstige systemen ons überhaupt nodig?
Hoe zie je planet B als een concept?
De ruimte weerspiegelt de naar buiten gerichte focus van mensen en de rol van technologie als uitbreiding van de mensheid. Terwijl we ook problemen op onze planeet moeten aanpakken. De geschiedenis van technologie is verweven met die van onze ruimtevaart. We dromen voortdurend over uitbreiding, maar we beginnen pas net te ontdekken wat er is.
Hoe zie je de toekomst van dit project?
Ik hoop dat het verder gaat. Het onderzoek is een samenwerking geweest met andere kunstenaars en onderzoekers, wat geleid heeft tot een waardevolle dialoog. De residentie was slechts een periode waarin ik ben opgestart, er is nog veel meer te ontdekken.
Antti Tenetz maakt deel uit van planet B als artist in residence, als ontvanger van de Supre:organism residency, een samenwerking tussen Waag en ESA/ILWEG. Samen met andere kunstenaars maakt zijn onderzoek deel uit van de eerste missie van planet B: het AI Culture Lab. In het AI Culture Lab komt een interdisciplinaire groep kunstenaars, wetenschappers, burgers en ondernemers samen om de rol en het potentieel van AI te onderzoeken.
Deze residentie wordt mogelijk gemaakt binnen het European ARTificial Intelligence Lab, met ondersteuning van het Creative Europe-programma van de Europese Commissie, het Mondriaan Fonds en de Toeslag voor Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s) van het ministerie van Economische Zaken.
