Het deze week begonnen WeMakeThe.City festival wil steden beter maken. In dat kader biedt het nieuwste nummer van het Rijnboutt magazine (#11, juni 2019), uitgegeven door het collectief van stedenbouwkundige ontwerpers, een relevante bijdrage aan de discussie over de publieke ruimte. Hoe publiek is de publieke ruimte? Marleen Stikker leverde een bijdrage aan het artikel 'De publieke taak van stedenbouw', waaruit we het volgende deel citeren.
Pleidooi voor de toegankelijkheid van de openbare ruimte
De druk op de stad leidt tot ingrijpende processen van uitsluiting, verdringing en segregatie. Stedenbouw kan een cruciale rol spelen bij het bewaken van de stedelijke diversiteit en dynamiek. "Hoe creëer je straten, pleinen en buurten waarin verschillende groepen zich thuis voelen, elkaar ontmoeten en en met elkaar samenleven?"
Amsterdamse binnenstad
De druk op de Amsterdamse binnenstad dwingt de gemeente om keuzes te maken en grenzen te trekken, maar het leidt ook tot fundamentele vragen over het gebruik van de ruimte. Volgens de Amerikaanse socioloog Richard Sennett draagt een strak omlijnde openbare ruimte een te nadrukkelijke boodschap uit, waarmee specifieke groepen worden in- of uitgesloten. Het is kritiek waar stedenbouwkundige Wouter Veldhuis zich in herkent. Hij hoop juist dat er meer scharrelruimte ontstaat, zonder duidelijke invulling. "We moeten de openbare ruimte weer los durven te laten," zegt hij. "Ruimtegeven aan gebruikers om er zelf vorm aan te geven. Neem de tienduizend parkeerplekken die in Amsterdam worden opgeheven. Wat ga je met die ruimte doen? Zet je designbankjes neer waar vooral toeristen op gaan zitten? Of maak je klustuintjes voor de bewoners? Voor wie kies je?"
Die vraag stelde ook internetpionier Marleen Stikker in een opinieartikel dat ze in 2017 schreef in Het Parool. Laat je de stedelijke ruimte en de waarde van de stad exploiteren door commerciële activiteiten, zoals Uber of Airbnb, of kies je voor het maatschappelijk belang van die ruimte? Stikker ziet grote overeenkomsten tussen de commercialisering van de digitale ruimte en die van de fysieke ruimte. Beide ruimtes worden in toenemende maten begeerst door commerciële belangen. Het internet zelfs volledig, zegt ze. Zover is het met de fysieke ruimte in de stad nog niet, maar als het aan Google ligt komt daar snel verandering in. Dochterbedrijf SideWalks Labs werkt in Toronto aan een nieuwe wijk op basis van smart technology, waarin het bedrijf de regie voert over de openbare ruimte. "Het idee achter dit project is dat democratie maar een rommelige aangelegenheid is dat big data en algoritmen tot een beter resultaat leiden. Maar de werkelijke achterliggende gedachte is natuurlijk het aandeelhoudersbelang."
Voor wie maken we de stad? Wie heeft de macht? Waar optimaliseren we voor? De burgers van een stad of de winst op de jaarrekening? Het zijn urgente vragen, zegt Stikker, waar snel een antwoord op moet worden gevonden. Net als Veldhuis, pleit ook zij voor een paradignmashift naar een systeem waarin het collectieve belang voorop staat.
Het volledige nummer van Rijnboutt magazine is op aanvraag beschikbaar. Het wordt in een later stadium doorgaans ook online beschikbaar gesteld.