In de Leidsebuurt in Amsterdam hebben bewoners en ondernemers in 2020 ruim een jaar het geluid in hun wijk gemeten tijdens de eerste pilot van Amsterdam Sounds. Amsterdam Sounds is een burgermeetnetwerk en platform voor het meten van geluid door middel van open-source sensortechnologie. We onderzoeken hoe een burgermeetnetwerk kan bijdragen aan het vinden van oplossingen voor geluidsoverlast in de binnenstad van Amsterdam door om tafel te gaan met bewoners, ondernemers en bestuurders. Daarbij zijn de gemeten data het vertrekpunt van het gesprek.
Eind 2019 ging de pilot van start. Na een aantal maanden meten brak in maart 2020 onverwachts de coronacrisis uit. Hierdoor gaf de meetperiode van deze pilot de unieke kans om een nulmeting te doen van Amsterdam in stilte. Zo konden we de actieve stad vergelijken met de stille stad. In een serie van twee artikelen delen we de resultaten van de pilot in de Leidsebuurt: wat kunnen we leren van een stad in lockdown? Samen met Brita Röhl (General Manager Hotel 717 aan de Prinsengracht) en Rudi Karemaker (bewoner in de Leidsebuurt, woonachtig aan de Korte Leidsedwarsstraat) hebben we de data van de pilot geanalyseerd. In dit artikel duiken we in de meetresultaten en delen Brita en Rudi hun ervaringen met het meten via een burgermeetnetwerk.
Afbeelding 1: kaart Amsterdam Sound pilot Leidsebuurt
Legenda afbeelding 1
Hotel: Rood. Geplaatste sensoren: AmSo-sensor en Klasse 1-sensor
Restaurant: Blauw. Geplaatste sensoren: AmSo-sensor en Klasse-1 sensor
Club: Groen. Geplaatste sensoren: AmSo-sensor
De resultaten in een oogopslag
De verzamelde meetresultaten van het burgermeetnetwerk in de Leidsebuurt zijn door Waag geanalyseerd. In het bijzonder is daarbij gekeken naar de meest voorkomende geluidsbronnen die aan het begin van de pilot geïdentificeerd zijn: bezoekersgeluid op straat, (taxi)verkeer en vuilnisophaaldiensten. Uit de analyse zijn een aantal interessante resultaten gekomen. Zo zijn de verschillende fasen van de coronamaatregelen heel duidelijk terug te zien: na 16 maart gingen de maatregelen in en was het stil in de stad. Op 1 juni gingen de terrassen weer open en werd het geleidelijk aan weer drukker en rumoeriger (figuur 1 en 2). Dit bevestigt de verwachting dat er met meer bedrijvigheid in de stad, waaronder bezoekers, bevoorrading en verkeer, meer geluid geproduceerd wordt.
Ook zijn er duidelijk verschillende patronen terug te zien als de verschillende meetlocaties vergeleken worden: de club is vooral ’s nachts actief, terwijl het bij het restaurant (op 2 minuten lopen van het Leidseplein) elke ochtend een flinke geluidspiek wordt gemeten rond 8:00 uur (figuur 3) – mogelijk te verklaren door bevoorrading en afvalophaaldiensten. Ook wordt het als gevolg van de coronamaatregelen ’s nachts beduidend stiller bij het hotel in vergelijking met het restaurant (figuur 4) – een indicatie dat de geluidsbronnen voor beide locaties verschillend zijn en dat er andere activiteiten plaatsvinden. En bij het openen van de terrassen op 1 juni 2020 zien we dat het geluid overdag enigszins toeneemt, maar dat met name de stilte van de nacht verdwijnt (figuur 8).
Een uitgebreide analyse volgt. Voor meer informatie over de geluidsanalyse, terminologie en soorten sensoren, zie het informatieblok aan het einde van dit artikel.
Meetrapportage
Patroon gehele meetperiode en vergelijking Amso-sensor met Klasse 1-sensor
Over de hele meetperiode tussen eind 2019 en begin 2021 laten beide soorten gebruikte sensoren een vergelijkbare trend zien, uitgedrukt in weekgemiddelden (figuur 1 en 2). Opvallende resultaten zijn onder andere de piek rond Nieuwjaar 2020 (week 52), de afname van geluid tijdens de coronamaatregelen (grofweg tussen week 11 en week 21) en de toename van geluid tijdens de zomerperiode (met name door het openen van de terrassen op 1 juni 2020, in week 23) en daarna weer een langzame afname van geluid vanaf het najaar (omslagpunt rond week 40).
Over het algemeen liggen de meetresultaten van de AmSo-sensor (figuur 1) en de Klasse 1-sensor (figuur) erg dicht bij elkaar en komen de resultaten van onze gebouwde sensor erg dicht in de buurt van de professionele sensor. Eén afwijking die opvalt zijn de pieken van boven de 90 en 100 dB(A) in week 6 en 7 en later in week 34. We vermoeden dat er door externe factoren (zoals veel neerslag) kortsluiting plaatsgevonden heeft. Naast dit specifieke geval zien we dat de AmSo-sensor iets andere meetresultaten registreert dan de professionele sensor. Na onderzoek werd geconstateerd dat de formule voor het berekenen van gemiddelden aangepast moest worden (zie voetnoot). Met dit soort factoren houden we rekening bij het analyseren van de data van de AmSo-sensor. Daarnaast is de sensor bij de club maar enkele maanden actief geweest en is deze daarna van stroom losgekoppeld. Ook dit soort situaties kunnen voorkomen tijdens een citizen science-project, en ze hebben invloed op de data die we verzamelen. We blijven onderzoeken hoe we de metingen zowel kwalitatief als in continuïteit kunnen verbeteren.
Inzichten
Terugkijkend op de periode tussen 16 maart en 1 juni 2020 zijn er een aantal factoren die een grote rol hebben gespeeld in de stilte van de stad. Rudi en Brita benadrukken beiden dat dit deels komt door het wegblijven van bezoekers, maar ook door secundaire factoren gelinkt aan bezoekers, zoals bevoorrading van horecagelegenheden en (taxi)verkeer. De duidelijke stijging in geluid vanaf week 23 herkennen zij terug aan het toenemende aantal (buitenlandse) toeristen en de sfeer in de stad om extra te genieten van het zonnige weer na maandenlang binnen te hebben gezeten. Rudi geeft ook aan dat het gerichter inzetten van handhaving aan de hand van geluidsmetingen een interessante oplossing kan zijn om geluidsoverlast van bezoekers te verminderen.
Figuur 1: Lden per week - week 47 2021 tot en met week 3 2020 (AmSo-sensor).
Figuur 2: Lden per week - week 47 2021 tot en met week 3 2020 (Klasse 1 sensor).
In de periode rond Kerst en Oud en nieuw is de piek in de nacht van Nieuwjaar duidelijk zichtbaar (figuur 3). Daarnaast is ook duidelijk te zien dat de AmSo-sensor bij de club een ander patroon van geluid registreert. In de meeste gevallen is het overdag en ’s ochtends stiller, maar de AmSo-sensor geeft juist beduidend meer geluid in de nacht aan, met in het weekend pieken tot bijna 70 dB(A). Ook zie je hier duidelijk dat de AmSo-sensor bij de club niet altijd data verzamelt, zoals vanaf 3 januari 2020, omdat deze sensor niet altijd werd voorzien van stroom.
Figuur 3: dB(A) kerst 2019 en Nieuwjaar 2020 - 23-12-20219 tot 05-01-2020. Restaurant (blauw), hotel (rood), club (groen). AmSo-sensor.
Coronamaatregelen
De meest opvallende verandering in geluidspatroon komt naar voren wanneer we de week voor- en de week na het ingaan van de coronamaatregelen (16 maart 2020) met elkaar vergelijken. In figuur 4 zijn de metingen weergegeven van deze twee weken bij het restaurant (blauw) en het hotel (rood). Met name de nachten zijn met het ingaan van de maatregelen stiller geworden. Waar het geluid op beide locaties voor de coronamaatregelen ’s nachts bijna nooit onder de 50 dB(A)s kwam, werd dit gemiddeld 45 en 40 dB(A)s voor respectievelijk het restaurant en het hotel. Vergelijken we dit met de grenswaarden voor een woonwijk in het stadscentrum van het HILV, dan voldoet een stil Amsterdam dus pas aan de norm van 45 dB(A).
Inzichten
Een verklaring voor de stillere nachten bij het hotel (rood) vergeleken met het restaurant (blauw) is dat er verschillende geluidsbronnen aanwezig zijn op elke locatie. Brita geeft aan dat bij het hotel één van de belangrijkste bronnen van geluid langsrijdende auto’s en taxi’s zijn (taxi’s vooral ’s avonds en ’s nachts). In de eerste week na het ingaan van de coronamaatregelen was er veel minder verkeer, en daalde het geluid zeker ’s nachts ook aanzienlijk. In de straat waar het restaurant is gesitueerd was verkeer niet de voornaamste bron van geluid. Hier spelen andere factoren een rol, zoals bezoekers (meetlocatie op 2 minuten lopen van het Leidseplein) en (scooter)bezorgdiensten die maaltijden rondbrengen en bij de meetlocatie hun bestellingen ophalen. Met openingstijden tot en met twee uur ’s nachts blijft deze locatie langer en meer actief. Door het verschil in geluidsbronnen en activiteiten is de afname van geluid bij het restaurant dan ook minder waarschijnlijk, zoals in figuur 4 te zien is.
Figuur 4: dB(A) week voor en na ingaan coronamaatregelen 16 maart 2020 - 09-03-2020 tot 22-03-2020. Restaurant (blauw) en hotel (rood), AmSo-sensor.
Als we beide meetlocaties afzonderlijk bekijken en de gemeten dB(A)s van de week voor en de week na corona met elkaar vergelijken (rood is voor corona, blauw na corona), dan zie je met name deze nachtelijke daling heel duidelijk terug bij het hotel (figuur 5) en het restaurant (figuur 6).
Opvallend voor het hotel (figuur 5) is dat het geluid overdag vergelijkbaar blijft. De metingen met de AmSo-sensor laten zien dat de grenswaarde van 55 dB(A)’s tussen ongeveer 07:00 en 14:00 in beide weken overschreden wordt. Hierbij moeten we rekening houden dat deze sensor een afwijking van enkele dB(A) heeft (zie voetnoot).
Inzicht
Deze analyse geeft aan dat de avonden en nachten beduidend stiller zijn, maar dat de hoeveelheid geluid ’s ochtends en overdag weinig verschilt van de eerdere situatie. Zoals eerder genoemd geeft Brita aan dat een oorzaak kan zijn dat met name taxi’s en ander verkeer een belangrijke geluidsbron waren en dat met name ’s avonds en ’s nachts deze minder zijn gaan rijden. Een tweede oorzaak die ze benoemt, is dat de nachtclub aan de overkant van de gracht van het hotel dicht moest en dat hierdoor ook het aantal bezoekers ’s nachts in de straat flink is afgenomen.
Figuur 5: dB(A) week voor en na ingaan coronamaatregelen, 16 maart 2020 - 09-03-2020 tot 22-03-2020. Locatie: Hotel (AmSo-sensor)
De metingen bij het restaurant (figuur 6) laten zien dat er ’s ochtends rond 7:00 à 8:00 uur een piek is in het gemeten geluid en dat deze piek zowel in de week voor als na de coronamaatregelen aanwezig is. Ook is (bijna) elk gemeten uur stiller na het ingaan van de coronamaatregelen. Opvallend is dat in het bijzonder het weekend stiller is geworden. In de week na de 16 maart 2020 komt het gemeten geluid amper boven de 55 dB(A) uit.
Inzicht
Rudi geeft aan dat de ochtendpieken goed te maken kunnen hebben met de vuilnisophaaldienst die elke ochtend door de straat rijdt. Het voertuig maakt bijvoorbeeld bij het achteruitrijden een piepend geluid, omdat het vaak niet de straat uit kan rijden vanwege andere geparkeerde voertuigen. Ook vindt de bevoorrading van veel horeca in de ochtenduren plaats, evenals het ophalen van glas. Brita vult aan dat er nu meerdere verschillende soorten vuilnisophaaldiensten actief zijn die met verschillende bedrijven eigen afspraken hebben, waardoor op veel momenten voertuigen in de straat rijden. Ze zien beiden een oplossing in het centraliseren van zulke diensten waardoor het aantal ophaalmomenten en het aantal voertuigen afneemt.
Figuur 6: dB(A) week voor en na ingaan coronamaatregelen 16 maart 2020 - 09-03-2020 tot 22-03-2020. Locatie: Restaurant (AmSo-sensor)
Openen terrassen
Een tweede interessante verandering in de geluidspatronen vond plaats in de periode waarin de terrassen weer openden, op 1 juni 2020. In figuur 7 zie je de verandering over deze twee weken bij het restaurant. De ochtendpiek rond 7:00 uur is weer duidelijk terug te zien in beide weken, zoals deze ook duidelijk doorliep bij het ingaan van de coronamaatregelen.
Met het openen van de terrassen wordt overdag wel iets meer geluid gemeten, maar met name ’s nachts vindt er een grote toename van geluid plaats. Om 0:00 uur was het in de week voor het openen van de terrassen bijna altijd stiller dan 50 dB(A), met uitzondering van donderdag- en vrijdagavond, waarop het aantal gemeten dB(A) tussen de 50 en 55 is. Zodra de terrassen geopend zijn meten we om 0:00 uur ’s nachts op elke dag van de week minimaal 55 dB(A), met een piek van 60 dB(A) op zaterdagnacht (Zie voetnoot).
Figuur 7: dB(A) week voor en na openen terrassen 1 juni 2020 – 25-05-2020 tot 08-06-2020. Restaurant (rood), (AmSo-sensor).
Als je de twee weken met elkaar vergelijkt zoals in figuur 8, zie je duidelijk dat in de week na het openen van de terrassen (in blauw) bijna op elk moment meer geluid gemeten wordt. Met name in de avonden en tot middernacht blijft het geluid veel langer rond de 55 dB(A) dan in de week ervoor, wanneer rond 18:00 het geluid begint af te nemen. Waar doordeweeks het aantal stille uren na 1 juni ’s nachts beduidend minder wordt, wordt het in het weekend eigenlijk geen enkel moment meer echt stil (zie voetnoot).
Inzichten
Figuur 7 en 8 laten zoals verwacht zien dat er met het openen van de terrassen ook meer geluid in de stad is. Met name Rudi herkent dat er in de zomer van 2020 langer en meer geluid van bezoekers op straat was bij de meetlocatie van het restaurant.
Figuur 8: dB(A) week voor en na openen terrassen 1 juni 2020 – 25-05-2020 tot 08-06-2020. Restaurant (AmSo-sensor).
Wat moet je weten over geluid?
In deze data-analyse worden drie grootheden gebruikt voor het uitdrukken van geluid: Lden, dB(A) en leq. De Lden is een berekening om geluidsdruk van omgevingsgeluid uit te drukken, waarbij geluid ’s nachts zwaarder weegt dan geluid overdag, omdat geluid ’s nachts als storender ervaren wordt. dB(A) is een berekening om de sterkte van geluid uit te drukken, waarbij er rekening gehouden wordt met de gevoeligheid van het menselijk oor. Dit betekent dat hoge tonen zwaarder wegen dan lage tonen. Ook verdubbelt de intensiteit van het geluid per 3 dB(A), omdat het een logaritmische schaal is. Dus 63 dB(A) is twee keer zo luid als 60 dB(A). Tot slot kom je soms de term Leq tegen, deze wordt gebruikt om een gemiddelde van dB(A)’s over een tijdsperiode (bijvoorbeeld per uur of per dag) uit te drukken.
De Handreiking Industrielawaai en Vergunningverlening (HILV) geeft een kader om de metingen te interpreteren. Het stelt mogelijke grenswaarden voor geluid in verschillende soorten gebieden. In tabel 1 staan de mogelijke grenswaarden voor 3 gebiedstypes genoteerd. Voor een woonwijk in het stadscentrum (zoals de Leidsebuurt) betekent dit dat er overdag een grenswaarde geldt van 55 dB(A) en ’s nachts van 45 dB(A).
Tabel 1: Ingekorte versie Handreiking Industrielawaai en Vergunningverlening (HILV) mogelijke grenswaarden voor verschillende gebiedstypes
De geluidsnormering van cumulatief geluid van Atlas Leefomgeving geeft daarnaast een kwalitatieve indicatie van het aantal dBs.
In de Leidsebuurt is gemeten met twee soorten sensoren: de Amsterdam Sounds-kit, een DIY open-source en open hardware-sensor die door Waag ontworpen en geproduceerd is, en een professionele Klasse 1-sensor. Een belangrijk onderdeel van het Amsterdam Sounds-project is het onderzoeken of een betaalbare DIY-sensor vergelijkbare meetresultaten levert als een professionele sensor. We begonnen dit artikel met een vergelijking tussen de Amsterdam Sounds-kitsensor (AmSo-sensor) en de professionele Klasse 1-sensor. De verdere analyse is gebaseerd op de metingen van de AmSo-sensor.
Voetnoot
Na een overleg met het RIVM, waarin we onze formules getoetst hebben, werd geconcludeerd dat een formule voor het berekenen van het decibel-gemiddelde geluid aangepast moest worden. Gezien de decibelschaal een logaritmische schaal is, moet er gemiddeld worden over de gemeten geluidsenergie vóór de conversie naar DB. In de huidige resultaten van de AmSo-sensor heeft de gemeten dB(A) Leq waarde een kleine afwijking doordat er geen rekening gehouden is met een logaritmische schaal. De AmSo-sensor laat accuraat geluidspatronen en veranderingen zien. Maar de data kan door de kleine afwijking niet met zekerheid gebruikt worden om aan gestelde geluidsnormen (zoals de HILV) te toetsen. Op het moment van schrijven doen we nog verder onderzoek om dit voor toekomstige geluidsmetingen aan te passen.
Meer lezen?
- De ervaringen van hotelmanager Brita en Leidsebuurt-bewoner Rudi met Amsterdam Sounds
