Campagne Code voor Kinderrechten, Waag en Universiteit Leiden — Waag BY-NC-SA

voor het kind

Code voor Kinderrechten: samen technologie anders vormgeven

'Ik hoop dat de Code breder opgepakt gaat worden. De Code is niet tégen technologie, maar vóór een andere manier om technologie met elkaar vorm te geven. Het gaat er juist ook om dat we op zo’n manier digitale diensten kunnen ontwerpen dat kinderen er veel aan hebben en dat het bijdraagt aan hun ontwikkeling.'

- Sander van der Waal, research director Waag in NRC

De Code voor Kinderrechten is officieel gelanceerd! Op donderdagavond 9 december kwamen makers, docenten, politici, ouders en allerlei andere experts (online) bijeen om in gesprek te gaan over de Code voor Kinderrechten.

Waag ontwikkelde de Code in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, samen met de Universiteit Leiden, jongeren, ontwerpers, ontwikkelaars en andere experts. De Code voor Kinderrechten bestaat uit tien beginselen met praktische voorbeelden, waarmee ontwerpers en ontwikkelaars de fundamentele rechten van kinderen kunnen waarborgen in digitale diensten.

Simone van der Hof, hoogleraar Digitale technologie en recht en een van de opstellers, gaf een inkijkje in de code en liet allerlei voorbeelden zien die de ontwikkeling van kinderen online kan stimuleren of juist kan tegenwerken. Denk aan Pokemon Go, een spel dat kinderen met autisme kan helpen sociale contacten met anderen aan te gaan. Tegelijkertijd is er ook TikTok, de app die er een ugly content policy op nahoudt waardoor ‘lelijke’ beelden geen plek in andermans tijdlijn mogen krijgen.

De Code voor Kinderrechten is gebaseerd op twee ‘supergrondrechten’, afkomstig uit het VN-kinderrechtenverdrag: houd rekening met het belang van het kind bij alle activiteiten die impact op hen hebben en zorg ervoor dat kinderen worden gehoord. Dat gedachtegoed klinkt overal door in het VN-verdrag, en zo ook in de Code.

Een belangrijk onderwerp in de Code voor Kinderrechten is het beginsel ‘vermijd economische exploitatie’. Diensten kunnen kinderen uitbuiten wanneer de economische voordelen niet in het belang zijn van kinderen. Vaak lukt het zulke diensten om het gedrag van kinderen dusdanig te beïnvloeden, dat ze meer geld uitgeven aan een app. Zo maakt Activision (Call of Duty) misbruik van de kwetsbaarheid van kinderen door hen met behulp van persoonlijke data gericht te beïnvloeden en te misleiden om bepaalde aankopen te doen.

Ook in het nieuwe coalitieakkoord was er aandacht voor dit probleem. Daarin staat dat kinderen beschermd moeten worden tegen 'niet-passende' online reclame en kindermarketing. Kinderen hebben het recht om niet gevolgd te worden en geen dataprofielen te krijgen. Dat klinkt als een goed begin. Waag is benieuwd hoe aan het begrip 'niet-passend' invulling gegeven gaat worden.

Samen met de deelnemers aan de presentatie van Code voor Kinderrechten, namen we het ontwerp van apps als TikTok, Snapchat en Fortnite onder de loep. Om op nieuwe ideeën te komen, bedachten we eerst voorbeelden van hoe deze technologieën zo schadelijk mogelijk voor kinderen zouden kunnen uitpakken. Denk aan camera’s met gezichtsherkenning die aangesloten zijn op YouTube, of een inschrijving bij TikTok vanaf je geboorte. Dat hielp om gemakkelijk op nieuwe ideeën te komen. Wat dacht je van een algoritme dat mensen die voor hun foto’s geen filter gebruiken, hoger in de tijdlijn plaatst? Of van een wekkertje dat je laat weten dat je langer dan 30 minuten op Snapchat zit? Of dat jouw dataprofiel af en toe bewust verwisseld wordt met dat van een ander om uit je bubbel te komen? Het zijn allerlei voorbeelden die ontwerpers en ontwikkelaars kunnen helpen om het anders te doen.

Naast het feit dat we met deze voorbeelden hopen ontwerpers en ontwikkelaars te inspireren, zijn er ook andere wegen om te bewandelen. Zo kunnen we met een verplichte openbare child-impact assessment (beginsel 1 uit de Code voor Kinderrechten) apps voor kinderen van een keurmerk voorzien - denk aan de Kijkwijzer. Ook de roep om de Code voor Kinderrechten bindend te maken klinkt steeds luider, bij voorkeur zelfs op Europees niveau.

De Code voor Kinderrechten is niet vrijblijvend. Ze is gebaseerd op bestaande internationale, Europese en nationale wetgeving en wordt op dit moment gebruikt in twee rechtszaken tegen TikTok. De Children’s code (de Britse equivalent van de Code voor Kinderrechten die iets meer gericht is privacy) is inmiddels aangenomen door het Britse parlement en weet daar de nodige effecten te sorteren. Instagram en TikTok hebben hun beleid ineens snel weten aan te passen.

Het zijn allemaal manieren om grote en kleinere ontwerpers (en ontwerpbedrijven) warm te maken voor een wereld waarin digitale technologie wel een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van kinderen. Wil je daarom ook meehelpen om kinderrechten een centrale plek te geven in het ontwerp van apps?

Sluit je bij ons aan!

Meer lezen over de Code voor Kinderrechten?