Per 1 december 2013 is het project RICHES gestart. Dit onderzoeksproject focust op de kracht van erfgoed in een veranderende maatschappij:
- Hoe kan een steeds diverser wordende samenleving haar erfgoed inzetten en beter benutten als een sociale (bindende) en economische (productieve) factor?
- Hoe kan erfgoed (beter) ingezet worden door de kunsten en creatieve sector, door conservatoren en curatoren en andere economische actoren?
De kick-off vond plaats in Brussel op 9 en 10 december.
Cultureel erfgoed gaat vaak meer over wat het is dan over wie we zijn. Hoewel erfgoed vaak benoemd wordt als een rijke bron voor identiteitsvorming, sociale cohesie en creativiteit is erfgoed vaak niet (goed) toegankelijk: opgesloten in archieven, of in een vreemde taal, of lijkt (alleen) te gaan over een verleden dat voor weinig mensen relevant is (jongeren, nieuwkomers in Europa). Maar dit is aan het veranderen onder invloed van digitale technologie, deze dwingt ons te heroverwegen hoe erfgoed instellingen functioneren en hoe deze zich verhouden tot de individuele beleving van erfgoed.
RICHES onderzoekt dit samen met tien partners uit zes EU-landen en Turkije. Het interdisciplinaire team onderzoekt allereerst de veranderingen in het hedendaagse Europa in relatie tot ‘de context van verandering waarin ons (Europese) erfgoed wordt bewaard, gepresenteerd en gebruikt, ten behoeve van een inclusieve benadering van alle doelgroepen en gemeenschappen’. Daar zit al een aantal ‘tricky’ aannames in: wat is ‘Europees’?, en wat is ‘erfgoed’?, wat is ‘inclusief’?
Om niet op voorhand in allerlei definitiekwesties te verzanden, hanteert het project een open benadering ten aanzien van definities: we kijken naar hoe jongeren hun identiteit uitdrukken in de media, los van de vraag of het erfgoed is; we kijken naar de waarde van meervoudige culturaliteit, los van de vraag tot welke gemeenschap je behoort, we proberen traditionele en innovatieve onderzoeksmethoden en instrumenten te combineren, zoals co-creatie sessie met jongeren met multi-culturele achtergronden. Maar de partners verrichten ook case studies op het gebied van auteursrecht en intellectueel eigendomsrecht met het oog op de mogelijke belemmeringen die er zijn om erfgoed in te zetten. En onderzoeken de economische en sociale aanwending van erfgoed, met focus op sociale cohesie, ‘21st century skills’ en creativiteit. Praktisch kun je bijvoorbeeld denken aan interventies als een DIY tentoonstelling in een volkenkundig museum, gecureerd door jongeren waarin hun benadering van erfgoed als 'living media' de confrontatie aangaat met de traditionele praktijk van een post-koloniaal museum. Dat is in ieder geval wat wij voornemens zijn te doen met het Museum Volkenkunde in Leiden, en met medewerking van een aantal jonge, actieve, professionals, mét een rijke culturele achtergrond.
Het resultaat van RICHES is naast beleidsadvies een ‘toolset’ voor beleidsmakers, creatieven en de erfgoedsector zelf hoe erfgoed (beter) te benutten in grote Europese uitdagingen. Een paar soundbites van de meeting:
- “recalibrating the link between institutional practice and personal experience”
- “community voices, curatorial choices”
- “mediated versus unmediated heritage”
- “importance of living heritage”
Het project kende een lang tot standkomingsproces, wij blogden hier al over de achterliggende motivatie in januari van dit jaar in vervolg op een reeks blogposts in 2011 op human.nl waarin Janine Prins zich hard maakte voor een nieuwe kijk op de waarde van multiculturaliteit, maar het is fijn dat het project nu in een brede culturele context kan worden opgestart. Janine Prins zal als researcher-in-residence een belangrijke rol nemen in het project.
RICHES is een onderzoeksproject dat verschillende insteken van meerdere Waag-projecten en programma's bij elkaar brengt. Het raakt aan onderwerpen als craftmanship, open design, nieuwe businessmodellen o.i.v. technologie, Creative Commons, co-creatie processen t.b.v. engagement en participatie en de hedendaagse cultuur van zelf maken (DIY, Rijksstudio, Fablab, FabSchool etc.).
Waag is als maker een vreemde eend in de bijt in dit meer academische consortium en ook dat is een meerwaarde als je het hebt over een veranderende maatschappij.
This project has received funding from the European Union’s Seventh Framework Programme for research, technological development and demonstration under grant agreement no. 612789.
