Waag gaat op expeditie naar planet B: een metafoor voor het verkennen van sociale, ecologische en technologische structuren om tot een open, eerlijke en inclusieve wereld te komen. Beeldspraak helpt bij het voorstellen van situaties die nog niet bestaan of tastbaar zijn. Waag onderzoekt dit jaar hoe onze economie in elkaar zit, en wat er gebeurt als we de spelregels veranderen. Een metafoor die goed aansluit op onze missie is de donut van Kate Raworth.
Kate Raworth
Net als Waag-directeur Marleen Stikker is Kate Raworth Professor of Practice aan de Hogeschool van Amsterdam. Raworth beschrijft met haar donut een circulaire economie, waarin we niet streven naar continu stijgende lijnen in productie en winst, maar uitgaan van een circulair systeem dat binnen de perken blijft. Dit donutdenken past Waag toe in haar publiek onderzoek, bijvoorbeeld binnen het project Reflow, om zo bij te dragen aan de doelstellingen van Amsterdam om in 2050 volledig circulair te zijn. Raworths idee voor een alternatief economisch systeem was tijdens de introductie in 2012 niet nieuw. Wat wel nieuw was, was dat ze een compleet systeem presenteerde dat het huidige kan vervangen. De manier waarop Raworth de donut begrijpelijk heeft gemaakt voor burgers en beleidsmakers heeft bijgedragen aan de klimaatdoelstellingen. Zo wil de stad Amsterdam in 2050 volledig circulair zijn.
De donut
Kate Raworth constateert een voortdurende hang naar groei. In ons eigen consumentisme, maar ook in de dominante economische structuren van bedrijven en overheden. De enige weg naar vooruitgang is omhoog, zo is lang de heersende opvatting geweest. Maar wat als we de stijgende lijnen in de droomgrafieken van onze economie eens ombuigen naar cirkels? Juist, donuts. De binnenste cirkel van de donut is de ondergrens van welvaart die nodig is om iedereen op aarde te laten leven, op het gebied van onder andere voeding, zorg, onderwijs, huisvesting en politieke inspraak. In de buitenste cirkel vinden we de grens van wat wij van onze planeet kunnen vragen zonder te verzanden in een klimaatcrisis. Wanneer we binnen deze twee cirkels blijven, hebben we een duurzaam economisch model waarin de mensheid kan voortbestaan.
Commons
Bij de donuteconomie past een gedistribueerd in plaats van een gecentraliseerd netwerk van onze instituten en technologieën, om zo welvaart en kennis beter te verdelen. Hierin zien we het commonsdenken terug, wat centraal staat in het Commons Lab van Waag. Een commons is een gedeelde hulpbron die door een gemeenschap beheerd wordt, en daarmee een waardevol onderdeel is van de economie. Als je dingen voor elkaar en met elkaar doet zonder dat daar geld tegenover staat, heeft het toch waarde. De potentie van commons komen we bijvoorbeeld tegen bij de 3D-printers van de open-source hardware-beweging, zoals binnen het Waag-project Open Next. De printers maken het mogelijk om het heft in eigen handen te nemen bij het maken van spullen. Wanneer de kennis en productie die nu bij enkele instituten liggen, intellectueel eigendom worden van ons allemaal, hoeven we niet mee te doen met de winstmaximalisatie van enkele grote bedrijven. Dan kunnen we autonomer zijn in het produceren voor wat we écht nodig hebben.
Public Stack
Public Stack is een begrip van Waag dat net als de donut van Kate Raworth uitgaat van publieke waarden. Public Stack beschrijft technologie die in alle lagen werkt in het belang van jou en mij. Dus niet een ‘gratis’ digitale dienst uit Silicon Valley die jou bespiedt en verleidt tot consumentisme, maar software die op alle vlakken de eindgebruiker op de eerste plaats zet. Veel commerciële technologieën zijn gesloten systemen. Wie financiert dat en wat is het belang erachter? We hebben inzicht nodig in de gesloten doos vol verborgen algoritmes. Kijk je kritisch naar technologie, dan kun je in alle lagen op zoek naar alternatieven. Waag onderzoekt deze stack vanuit het idee dat een alternatief internet mogelijk is, en dat er iets te kiezen valt.
Ga mee op expeditie naar planet B
In september organiseren we een festival om Planet B te visualiseren. Hierin proberen we de spelregels van bestaande systemen te veranderen. We nodigen jou uit om mee te denken over hoe we de wereld opnieuw kunnen inrichten. Bekijk de expeditiewebsite, waarop we elke week een nieuw deel uit onze zoektocht publiceren.
