Door: Patrice Riemens
Zaterdag 12 oktober 2013 nam ik de trein naar het Zuiden des Lands in gezelschap van natuurwetenschapper en IT consultant Arjen Kamphuis. Arjen was door de Maastrichtse afdeling van de Piraten Partij (PP), de partij die bekend staat om zijn strijd voor internet vrijheden, uitgenodigd om een 'cryptoparty' te begeleiden.
Een 'cryptoparty' is een groepsbijeenkomst waarin de ins en outs van de beveiliging van de eigen 'data-sfeer' worden uitgelegd en vervolgens 'hands-on' in praktijk worden gebracht. Deze cryptoparty vond plaats in 'Het Landhuis', de annex van de bekende Maastrichtse culturele vrijplaats 'Landbouwbelang' (aka 'het knuffelkraakpand').
Er werden tussen de tien en twintig deelnemers verwacht, waarvan een twaalftal daadwerkelijk kwam opdagen. De meesten waren (bestuurs)leden van de lokale PP, plus een paar bewonersters van Landbouwbelang (LBB). De bijzonder gezellig ingerichte ruimte in Het Landhuis zorgde voor een huiselijke sfeer die de deelnemers alle ruimte bood om maximaal mee te doen.
Arjen begon met het uitleggen van de formule van een cryptoparty: eerst een algemene inleiding van ongeveer een uur over de rol van versleuteling ('crypto') in het maatschappelijk-politieke context. Dit ondersteunde hij met treffendeslides (zie zijn website). Na een korte pauze was de praktijk aan de beurt: tijdens een uur of wat installeren van alle nodige beveiligings en versleutelingssoftware op een ieders computer, het aanmaken en uitwisselen van 'sleutels', en wat er allemaal verder bij komt kijken om tot een optimale beveiliging van de eigen laptop te komen.
Arjen's 'contextuele' inleiding behelsde sterke argumenten wat betreft de noodzaak van het be- en afschermen van de (het) persoonlijke data(verkeer). Aan de hand van recente nieuwsberichten en praktijkvoorbeelden werd het de deelnemers snel duidelijk dat de situatie op het gebied van privacy en surveillance allerbellaberst is, hetgeen, na 'Snowden', echt niet meer betoogd zou hoeven worden. Maar het bewustzijn hiervan, en vooral dat van omvang en gevolgen, zijn helaas zeer onvoldoende, om niet te zeggen nauwelijks, tot de meerderheid van de bevolking doorgedrongen, de meer digitaal actieven inkluis.
Veel aandacht besteedde Arjen ook aan de afwegingen die mensen kunnen (en zullen) maken in het licht van het feit dat zelfs geavanceerde versleutelingsmaatregelen geen waarborg (meer) vormen voor geheimhouding van het eigen dataverkeer, met name als een specifiek individu doelwit is. De reden om te pleiten voor zo massaal mogelijk gebruik maken van cryptografie is dan ook meer dat het de kosten van bespieden verhoogt, en het daarmee mogelijk ontmoedigt of verzwakt. Een ijle hoop waarschijnlijk, en de algemene teneur van Arjen's betoog was dan ook wars van het 'techno-optimisme' dat in sommige IT-kringen gebruikelijke is.
Na de pauze kwam de 'hands-on' gedeelte van de bijeenkomst. Daarbij werd het gebruik van PGP en andere versleutelingsinstrumenten uitgelegd, gedemonstreerd en vervolgens, voor zover nodig, geinstalleerd. Ook daar was de boodschap van Arjen terughoudend: "crypto kan niet eindeloos vereenvoudigd worden", en men moet bij gebruik heel secuur te werk gaan, want de minste fout of slordigheid brengt de hele beveiliging in gevaar, c.q. maakt deze zinloos. Een behoorlijke leercurve en niet aflatende inspanningen werden dan ook in het vooruitzicht gesteld.
Dit gedeelte van de bijeenkomst was ongetwijfeld gezellig, maar wellicht minder produktief dan beoogd: niet iedereen had zijn laptop bij zich - 'zijn', want de twee vrouwelijke deelnemers hadden die wel. Dit is toch wel een absolute voorwaarde voor een echt succesvolle cryptoparty. (Ook uw scribent bekent in deze schuld).
Na het installatiegebeuren werd het gesprek wat meer algemeen, eerst naar de kansen om crypto geadopteerd te krijgen (misschien ook een taak voor ISP's, maar dat het gaat gebeuren is niet waarschijnlijk). Een per cent van de gebruikers die principieel tot versleuteling overgaan zou alvast een mooi resultaat zijn, terwijl op langer termijn meer dan vijf per cent niet te verwachten is, werd er gesteld. En toen schoof het gesprek, niet onverwacht, in de richting van de politiek van de Piraten Partij, met inbegrip van de interne strubbelingen - een bekend verhaal.
De avond werd afgesloten met een 'eenvoudige doch voedzame maaltijd', bereid door Landhuis wizzard Oscar Vermeulen. En toen ging iedereen tevreden naar huis - of naar de party, dit keer in het LBB hoofdgebouw zelf. Arjen en ik bleven er logeren, nadat we eerder op de dag een uitvoerige rondleiding hadden gekregen van bewoonster Virginie Moerenhout. Onze indruk (al was ik al langer met LBB bekend): "dit kraakpand heeft zijn shit wel behoorlijk goed voor elkaar".
