Ervaringsdeskundigen in gemeenschappen zijn net zo goed kennishouders als wetenschappers. Er ontbreekt alleen een kennisinfrastructuur die de praktijkkennis op de lange termijn deelt met de wetenschap, stelde Johannes Lankester van het initiatief Duurzame Gemeenschappen, tijdens Stadskenners. Met dit jaarlijkse evenement gaan Waag, onderzoekers en maatschappelijke initiatieven in gesprek over de verbinding tussen wetenschap en samenleving.
Waag Futurelab organiseert als trekker van de route Smart, Liveable Cities van de Nationale Wetenschapsagenda het jaarlijks terugkerende Stadskenners: een evenement om wetenschap en samenleving sterker te verbinden. Deze editie van Stadskenners stond in het teken van de positionering van maatschappelijk initiatief in onderzoeksconsortia. Hoe kunnen kennis uit de samenleving en onderzoek elkaar versterken? Waag nodigde Johannes Lankester uit om tijdens Stadskenners zijn ervaringen te delen vanuit Duurzame Gemeenschappen, een kennisplatform dat initiatieven door heel Nederland met elkaar verbindt.
Lokale daadkracht als basis voor duurzame verandering
Er zijn talloze voorbeelden van hoe lokale, zeer betrokken organisaties met minimale middelen de leefomgeving verbeteren en beslissingen nemen over duurzame ontwikkelingen als windmolens en warmtenetten. Johannes ziet dat duurzame gemeenschappen over een werkend transitiemodel beschikken dat begint bij gemeenschapsvorming en uiteindelijk leidt tot realisatie van oplossingen voor bijvoorbeeld sociale innovatie, gezondheid of de energie- en voedseltransitie. Lokale daadkracht vormt volgens Johannes de basis voor blijvende verandering.
Huidige positie van maatschappelijk initiatief in onderzoek
Johannes benadrukt dat de ervaringsdeskundigen in gemeenschappen net zo goed kennishouders zijn als wetenschappers. Deze kennis wordt nog onvoldoende benut in de manier waarop de wetenschap met haar financieringsinstrumenten is ingericht. Er ontbreekt een kennisinfrastructuur die de praktijkkennis op de lange termijn deelt met de wetenschap.
In consortia en onderzoeksprojecten blijkt de praktijkkennis van lokale initiatieven nog vaak onderbelicht. Projectdoelen worden doorgaans bepaald door de grote deelnemende kennisinstituten en de penvoerder; de coördinator van het project en vertegenwoordiger richting de subsidieverstrekker. Daarmee zijn het vooral wetenschappelijke vragen die verankerd worden in het project, terwijl maatschappelijke vragen net zo goed verankerd moeten zijn.
Daarom is het belangrijk dat gemeenschappen al bij de vorming van een onderzoeksproject betrokken zijn. Dat vraagt ook om samenwerkingen die niet stoppen na afloop van het project, maar die zich kunnen blijven ontwikkelen.
Financiering en onafhankelijkheid
Een onderwerp dat vaker terugkwam in het gesprek tijdens deze editie van Stadskenners was de spanning tussen financiering en onafhankelijkheid. Johannes benadrukte dat initiatieven kwetsbaar zijn voor de belangen van kennisinstituten, overheden en bedrijven als ze financiering van hen ontvangen. Onafhankelijkheid biedt vrijheid en vertrouwen. Maar zonder financiële ondersteuning zijn burgerinitiatieven ook kwetsbaar.
De aanwezigen benadrukten de noodzaak voor bescherming: een structurele basisfinanciering, los van belangen. Andere mensen in de zaal waren van mening dat zo’n basisfinanciering niet nodig hoeft te zijn, als de lokale belangen beter ingebed worden in het onderzoek. Bovendien is geld niet de enige vorm van waardering.
Betrek maatschappelijke initiatieven bij het vormgeven van onderzoekscalls
De positie van maatschappelijke initiatieven kan ook worden versterkt al voordat onderzoeken plaatsvinden. In het opstellen van onderzoeksagenda’s en calls kunnen deze samenwerkingen al worden opgezocht, zodat de lokale vragen vanuit de gemeenschap centraal komen te staan.
In die lijn leidde Waag tijdens deze editie van Stadskenners de dialoog over het thema van een onderzoekscall (de NWA-ORC) vanuit de route Smart, Liveable Cities. Inzichten uit het gesprek tijdens de bijeenkomst worden meegenomen in de vorming van de onderzoekscall.
Over Stadskenners
Waag organiseert jaarlijks Stadskenners als onderdeel van de route Smart, Liveable Cities van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). De routes van NWA zijn bedoeld om belangrijke wetenschappelijke, maatschappelijke en economische vraagstukken in de samenleving te agenderen en onderzoeken. Als trekker van de route Smart Liveable Cities organiseert Waag Futurelab evenementen, samenwerkingen en overleg rond het thema ‘Slimme, leefbare steden’ waarin maatschappelijke organisaties, bestuurders, burgers en wetenschappers aan elkaar gekoppeld worden.
Dit keer was Stadskenners onderdeel van Kennis Maken: de Citizen Science Expo, waar het een divers publiek van maatschappelijke initiatieven, wetenschappers, overheden en kennisinstellingen bereikte.
