Dit is de eerste blog binnen het MicroMemberships project. Lees blog 2.
Je bent creatief maker en je wilt je illustraties, schrijfwerk of videokunst presenteren of verkopen aan een online publiek. Je wilt wat verdienen door je werk online te presenteren, maar hoe doe je dat zonder gebruik te maken van online platformen met perverse verdienmodellen? De online wereld is immers een plek geworden waar commerciële techgiganten de regels bepalen. Als onderdeel van onze missie om van het internet weer een publieke plek te maken, onderzoeken we in het project ‘MicroMemberships’ hoe online open en eerlijke verdienmodellen eruit zouden moeten zien. In deze blogreeks maken we een aantal bekende online verdienmodellen voor creatieve makers inzichtelijk en onderzoeken we in welke mate deze wel of niet open en eerlijk zijn en lichten we een aantal veelbelovende vernieuwende ideeën toe.
Het werk van kunstenaars is steeds vaker online te vinden. Een gevolg daarvan is dat deze creatieve makers online allerlei nieuwe betrekkingen aangaan met hun publiek, ook in financiële zin. De meest voorkomende varianten: het publiek krijgt het werk van de maker gratis te zien en de maker vergaart inkomsten via advertenties of donaties. Een andere vorm is dat het publiek betaalt – al dan niet periodiek - voor een dienst die achter een betaalmuur staat.
Deze betalingswijzen beïnvloeden de betrekkingen tussen de maker en haar publiek. Platformen weten op allerlei vindingrijke manieren geld aan dit contact te verdienen: de relatie tussen maker en publiek krijgt met de opkomst van bovengenoemd type online verdienmodel steeds vaker een transactioneel karakter. Denk aan een kunstenaar die bijvoorbeeld online het aantal clicks per view hoog moet houden. De opkomst van dit soort transactionele relaties in de kunsten zwengelt ook een breder debat aan. Dat gaat bijvoorbeeld over de vraag of deze transactionele betrekking (uitgedrukt in cijfers) een maatstaf moet zijn om het succes van een kunstenaar te meten om in aanmerking te komen voor beurzen of subsidies. Of dat dergelijke verdienmodellen zelfs als alternatief zouden moeten dienen voor de huidige beurzen en subsidies. Daarom is het de hoogste tijd om deze online verdienmodellen en hun onderliggende waarden kritisch onder de loep te nemen en te onderzoeken.
Online platforms beïnvloeden niet alleen de interactie tussen de maker en haar publiek. Wanneer je als creatief maker het internet betreedt, is vrijwel elke digitale ruimte om je werk te presenteren toegeëigend door een bedrijf. Er vindt een hoop menselijke interactie plaats, maar de toon en vorm wordt bepaald door de ontwerpkeuzen, de filteralgoritmen en de voorkeuren van een handjevol techbedrijven. Deze techbedrijven weten als platformen de aanbod- en vraagzijde van een markt samen te brengen en te organiseren en hebben daarmee een onmisbare rol voor zichzelf gecreëerd.
In de loop der tijd zijn platformen door de integratie van allerlei diensten heuse ecosystemen geworden die de regels van een bepaalde markt voorschrijven (die vooral voor henzelf voordelig uitpakken). Platformen domineren de markt en hebben jou als gebruiker daar structureel afhankelijk gemaakt (de zogenaamde ‘vendor lock-in). Deze ‘platformdynamiek’ heeft een aantal kenmerken.
- Het platform probeert grote hoeveelheden gebruikers naar hun dienst te lokken, bijvoorbeeld door de dienst gratis te maken. Door groot te worden profiteren platformen van netwerkeffecten en minimale marginale kosten;
- Het platform gebruikt gesloten technologie. Op deze manier schermen ze hun verdienmodel af voor de buitenwereld, in dienst van aandeelhouders en de eigenaren van deze technologie;
- Het platform verzamelt grote hoeveelheden data om een fijnmazig beeld van hun gebruikers te krijgen. Zo kunnen ze een gepersonaliseerd aanbod (en nieuwe diensten) leveren met behulp van gebruikersprofielen die ze hebben opgesteld. In sommige gevallen bieden ze op hun platform ook zelf producten aan.
Even leek de coronacrisis een vruchtbare bodem voor nieuwe verdienmodellen die de almacht van deze grote platformen konden breken. De ‘creator economy’, waarbij makers hun geld verdienen aan online content, heeft toen een enorme vlucht genomen. Via Twitch, Patreon en Onlyfans konden creatieven hun werk aanbieden met behulp van bijvoorbeeld abonnementen, fooi of crowdfunding, waardoor hun inkomensstromen minder afhankelijk worden van de techreuzen. Deze verdienmodellen maakten het ook mogelijk voor creatieve makers om niet meer gebruik te moeten maken van tracking. Toch blijken deze platforms meer van hetzelfde te zijn. De platformen hebben vergelijkbare verdienmodellen, streven met hun datahonger vergelijkbare schaalambities na en maken gebruik van gesloten technologie.
Deze platformiseringsdynamiek is in het bijzonder problematisch voor kunstenaars voor wie artistieke vrijheid een groot goed is. Platforms bieden hun diensten op een dusdanige manier aan, dat het werk en de interactie tussen de kunstenaar en haar publiek in een mal wordt geduwd. Platformen zijn zo ingericht dat ze gesimplificeerde, universele parameters hanteren om het gedrag van iedere gebruiker te categoriseren en te kwalificeren (daarover meer in een van onze volgende blogs, of zie de essays van kunstenaar Aiwen Yin). De architectuur dwingt ons profielen te maken met behulp van interesses en eigenschappen die zijn gesuggereerd door het platform. Het werk dat we plaatsen op onze tijdlijn moet passen bij de voorgekauwde persona’s en hashtags. De architectuur van dergelijke platformen laat weinig ruimte over voor niet eerder geclassificeerde personen, ideeën of werken. Bovendien is het contentbeleid momenteel erg willekeurig. Platformen kunnen inhoud en gebruikers momenteel naar eigen believen blokkeren. Hoewel een platform als Patreon zichzelf graag neerzet als een plek waar creatieve makers een onafhankelijke carrière kunnen opbouwen, vertelde podcastproducer Anshuman Iddamsetty aan de New Yorker dat deze met erotische zelfportretten tegen de nodige, onverwachte barrières aan is gelopen.
In onze missie om van het internet weer een publieke ruimte te maken, onderzoeken we binnen het project ‘MicroMemberships’ hoe open en eerlijke online verdienmodellen voor creatieve makers eruit kunnen zien. ‘MicroMemberships’, een verdienmodel waarbij kunstenaars zich in collectieven kunnen organiseren en waar publiek lid van kan worden voor een klein bedrag per maand, gebruiken we als speculatief model om deze vraag goed te beantwoorden. In de komende blogs vertellen we je daar meer over. Ons voorlopige vermoeden is dat kunstenaars waarschijnlijk niet eens zoveel nodig hebben om zich online goed te kunnen organiseren en hun werk te presenteren: een betalingsdienst en een simpele database zou hen waarschijnlijk aardig op weg helpen. Daar zijn de complexe platformen (en hun perverse dynamieken) misschien wel helemaal niet voor vereist.
Op donderdag 23 juni organiseren we een publieksevenement over MicroMemberships in Waag. Deze avond zullen sprekers Pia Mancini (open collective) en Calum Bowden (Black Swan) hun ervaringen met bestaande verdienmodellen te delen. Vervolgens onderzoeken we samen met het publiek hoe nieuwe verdienmodellen eruit zouden kunnen zien. Op die manier proberen samen minder afhankelijk te worden van Big Tech. Laat van je horen tijdens deze avond en sluit je aan bij onze zoektocht!
