Klokkenluider Frances Haugen liet zien dat het onderdrukken van haatdragende berichten voor Facebook ondergeschikt is aan geld verdienen. Het platform droeg daardoor onder meer bij aan de bestorming van het Capitool. Om ervoor te zorgen dat we in Europa online ruimten opbouwen die het algemeen belang ter harte nemen, hebben we nieuwe regelingen nodig die geworteld zijn in onze samenlevingen. Hoe kunnen overheidsinstellingen en maatschappelijke organisaties de handen ineen slaan om de mens centraal zetten in het digitale domein? Waags research director Sander van der Waal organiseert op 17 mei tijdens de PublicSpaces-conferentie twee internationale sessies over hoe die samenwerking eruit zou kunnen zien, en wat er op dit moment al gedaan wordt.
Wat kunnen we verwachten tijdens het internationale gedeelte van de PublicSpaces conferentie?
We hebben twee sessies in het internationale programmaonderdeel. De eerste sessie wordt geleid door Sophie Bloemen van het Commons Network, en gaat over de initiatieven die al plaatsvinden in de digitale publieke ruimte en zich dus inzetten voor een beter internet. Hierbij maken we het onderscheid tussen publieke sectoren zoals media, publieke omroepen en gemeente, en de burgerinitiatieven die al in de samenleving opereren. Het gaat erom dit onderscheid aan te wijzen, zodat de digitale samenleving niet alleen gezien wordt als de publieke sector. Een goed voorbeeld van een initiatief dat het publiek belang dient is het digitale paspoort IRMA, waarmee je jezelf online kan identificeren zonder al je persoonsgegevens prijs te geven. Er zou een Europees 'civic tech fund' moeten komen dat duurzaam investeert in dergelijke initiatieven.
Hoe wordt bepaald welke organisaties financiële steun krijgen?
Een onderdeel van de discussie is het definiëren van de voorwaarden voor investeringen. Wie geef je geld? In het voorbeeld van IRMA wordt uitgegaan van een publiek belang in plaats van een commercieel belang. Je ziet nog te vaak dat er geïnvesteerd wordt in bedrijven die goed zijn voor de economie — ‘The Next Google’. Wij willen laten zien dat er partijen zijn die een andere insteek nemen. Een ander goed voorbeeld hiervan is e Foundation, zij werken aan een besturingssysteem voor smartphones als alternatief voor die van Apple of Google. Het wordt een versie van Android die volledig onafhankelijk is van Google, waardoor persoonlijke informatie zoals je locatie niet wordt gedeeld met Silicon Valley. Voor dit gesprek is een internationaal panel aanwezig, maar we nodigen ook het publiek van harte uit om mee te praten.
En de tweede sessie in het internationale gedeelte?
In de tweede sessie hebben we het over ontwikkelingen rondom wetgeving op Europees niveau. Zo bestaat er de Digital Marketing Act (DMA), die gaat over het reguleren van grote platforms. Hieronder vallen onder meer smartphone-platforms. Het doel is om de monopolieposities te doorbreken die bepalen welke apps er op je telefoon mogen staan. Maar de DMA zorgt er ook voor dat je binnenkort minder afhankelijk bent van slechts een dienst, doordat bijvoorbeeld Whatsapp en Signal met elkaar moeten kunnen communiceren. Daarnaast is onlangs de Digital Services Act (DSA) aangenomen, die gaat specifiek om de grote social media-platforms als Facebook. Hierbij staat transparantie centraal. Zo moet er nu worden uitgelegd welke algoritmen er schuil gaan achter een newsfeed. Daarnaast zijn er andere relevante wetten aangenomen en in de maak die onder andere data governance en AI reguleren.
Waarom is dit gesprek nu zo belangrijk?
We zien dat het bewustzijn over het algemeen belang in het digitale domein groeit. Bijvoorbeeld met de komst van DMA en DSA, maar ook bijvoorbeeld in de aanstelling van de staatssecretaris voor Digitale Zaken en de opmars van (open-source) ethisch verantwoorde alternatieven. Dat is hard nodig, want de uitwerkingen van commercieel gedreven platforms zijn duidelijk. Maar het is ook belangrijk om nu door te pakken, om het momentum van de aandacht niet verloren te laten gaan.
Wil jij ook meepraten over de samenwerking tussen overheid en maatschappij en je inzetten voor publieke waarden op het internet? Kom dan 17 mei van 13:00 tot 17:00 uur naar Pakhuis de Zwijger en ga in gesprek met onder andere Sophie Bloemen, Michael Zita, Paul Keller en Lotje Beek, als onderdeel van de PublicSpaces conferentie.
