In maatschappelijke energie-initiatieven slaan bewoners de handen ineen om hun buurt van lokale, duurzame energie te voorzien. Vorig jaar onderzocht Waag Futurelab samen met het Nationaal Klimaatplatform de positie van maatschappelijk initiatief in de landelijke energietransitie. Waag Futurelab en Amsterdam Economic Board geven dat onderzoek een regionaal vervolg: hoe kunnen we maatschappelijke energie-initiatieven in de metropool Amsterdam beter ondersteunen, zodat zij in 2050 minimaal de helft van de opwek voor de regio's gebouwde omgeving en particulier vervoer kunnen produceren?
Maatschappelijke initiatieven pionieren, zonder gefaciliteerd te worden
Maatschappelijke initiatieven kunnen een grote bijdrage leveren aan de klimaatdoelen van Nederland. In 86% van de gemeenten is al een energiecoöperatie actief, in totaal zo’n 700 energiegemeenschappen. Echter, is nog maar 1% van de huishoudens lid van deze energiegemeenschappen en neemt de groei van het aantal energiecoöperaties af. Daarom onderzochten Waag Futurelab en het Nationale Klimaat Platform hoe de positie van maatschappelijke initiatieven in de nationale energietransitie versterkt kan worden. In december publiceerden zij de resultaten in het rapport Meer draagkracht voor de energietransitie.
Uit dat rapport blijkt dat maatschappelijke energie-initiatieven momenteel pioniers zijn zonder daarin gefaciliteerd te worden. Bestaande structuren zoals financieringsmodellen, aanbestedingen of subsidieregelingen, zijn gericht op private partijen en werken niet goed voor maatschappelijke initiatieven. Het rapport beschrijft welke ondersteuning initiatieven nodig hebben op gebied van governance, sociale structuren, juridische kaders, financiële middelen en technologie om verder te ontwikkelen. Daarnaast blijkt uit rapport Meer draagkracht voor de energietransitie dat veel ondersteuning lokaal en regionaal kan worden geboden.
Veel mogelijk op regionaal niveau
De kracht van maatschappelijke initiatieven zit in de lokaliteit. De buurt wekt zelf de energie op die ze gebruikt, waardoor decentrale energiesystemen ontstaan. Daardoor gaat ondersteuning vaak niet over opschaling, maar om verspreiding: het ontwerpen en delen van methodes, protocollen, modellen en oplossingen die verschillende maatschappelijke initiatieven kunnen toepassen.
Denk aan kennisdeling over het oprichten van wijkfondsen. Dankzij maatschappelijke energie-initiatieven krijgen bewoners toegang tot eigen goedkope, lokale en duurzame energie. De inkomsten die daaruit voortkomen, kunnen bewoners door middel van een wijkfonds investeren in gemeenschapsprojecten. Bijvoorbeeld om huizen te verduurzamen of energiearmoede te voorkomen.
Het vervolgonderzoek past de lessen uit het rapport Meer draagkracht voor de energietransitie toe op de Metropool Amsterdam. Welke mogelijkheden zijn op lokale en regionale schaal te verwezenlijken? En welke rol kan de Amsterdam Economic Board daarin spelen?
Anders kijken, anders doen
Het Amsterdam Economic Board (AMEC) is een netwerk van bedrijven, kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties die samenwerken aan de Metropool van Morgen. Het onderzoek dat Waag uitvoert met AMEC, is onderdeel van het programma Anders Kijken, Anders Doen: een oproep om perspectief te bieden voor de complexe maatschappelijke opgaven waar we voor staan en samen te werken aan oplossingen.
In dit traject verkent Waag samen met maatschappelijke initiatieven, ambtenaren en partners nieuwe werkwijzen voor de energietransitie in Amsterdam. Werkwijzen waarin publieke waarden en de kwaliteit van leven centraal staan, nu en in de toekomst.
De resultaten van het onderzoek worden gepresenteerd tijdens het netwerkevenement State of the Region van AMEC. Het doel is dat de huidige verkenning doorgang vindt bij de betrokken partijen en bijdraagt aan het versterken van de positie van maatschappelijk initiatief in de energietransitie binnen de metropoolregio Amsterdam.
Grip op de leefomgeving
Via maatschappelijke initiatieven kunnen bewoners zich verhouden tot grote vraagstukken en grip uitoefenen op de leefomgeving. Echter loopt de samenwerking tussen overheid en maatschappelijk initiatief vaak nog stroef. De dominante frames en instrumentaria binnen overheden zijn gericht op de markt, maar werken niet voor civiele partijen. Het Smart Citizens Lab van Waag werkt aan het versterken van publiek-civiele samenwerking.
Ben je geïnteresseerd in een samenwerking met het Smart Citizens Lab? Neem dan contact op met judith [at] waag [dot] org.
Benieuwd naar wat de positie van maatschappelijke initiatieven kan versterken in de nationale energietransitie? Lees het rapport Meer draagkracht voor de energietransitie.
