In wat voor toekomstige wereld willen mensen in Nederland wel of niet leven? Wat vinden we belangrijk op het gebied van wonen, samenleven, voedsel, technologie en het klimaat? Waar is verbetering nodig en hoe komen we daar? Met de Toekomstverkenningen spreken we in elke windstreek met mensen op de pleinen en in de straten. Dit is het begin van de zeven expedities richting een open, eerlijke en inclusieve toekomst.
We trappen de Toekomstverkenningen op 14 april af in het noorden: Groningen. Met een groep van lokale stadsmakers gaan we de straat op en spreken we mensen aan, om hen, zonder te oordelen, te vragen naar hun visie op de problemen waar we als maatschappij nu voor staan, en hoe zij de toekomst zien.
Op onderzoek uit!
Na een korte introductieronde gaan we de stad in om mensen te spreken over de toekomst. Naast stadsmakers Teun Gautier, Floor Ziegler en enkele Waag-ers, gaan er drie stadsmakers mee op toekomstverkenning: Imogen Humphris, Jorrit Alberts en Niels Grootjans. Ook kunstenaar Vito Boeckx van creatief bureau Post Neon is van de partij. Vito zal uiteindelijk een interactief werk maken, dat in het najaar tijdens Waags Future Festival wordt geëxposeerd. (Waarover later meer!)
In de stad spreken we zoveel mogelijk verschillende mensen aan: we willen weten hoe zij de toekomst zien. Na afloop van deze eerste ronde straatgesprekken in Groningen, warmen we op in het kantoor van Niels om ervaringen uit te wisselen. Uit de vele gesprekken komt een brede waaier aan perspectieven en onderwerpen naar voren.
Polarisatie versus saamhorigheid
Het is een moeilijke tijd om mensen te vragen over de toekomst, stelt stadsmaker Imogen. Meerdere mensen vertelden over moeilijke persoonlijke ervaringen door corona. Toch komen twee tegengestelde onderwerpen veel terug in de gesprekken: polarisatie en saamhorigheid.
Imogen: ‘De saamhorigheid op nationaal niveau is verdwenen, waardoor de samenleving is versplinterd. Een oorzaak die wordt genoemd is het individualisme, waarbij het vooral ieder voor zich is.’
In haar gesprekken met mensen op straat is het Imogen opgevallen dat het vertrouwen in de democratie een flinke deuk heeft opgelopen, sinds Rutte bleek te liegen over ‘functie Omtzigt, positie elders’. Meerdere mensen hebben het gevoel dat machthebbers niet meer voor het volk opkomen. Ook in de gesprekken die Julia (Waag) en stadsmaker Niels voerden, was polarisatie een belangrijk thema.
Neem meneer Van der Veen, die voor een winkel staat te wachten op vrouwlief. Hij maakt zich zorgen over de vele buitenlanders die naar Nederland komen. Vroeger kwamen ze uit het Rifgebergte, tegenwoordig uit Syrië. Dit is volgens meneer Van der Veen het enige land waar je gratis geld krijgt. ‘Gelukszoekers zijn het.’
Tegelijkertijd komt bij meerdere mensen de wens naar voren om beter contact met elkaar te zoeken. Zo ook een Thuisbezorgd-fietser, die het belangrijk vindt dat er inclusief wordt nagedacht over beleidsvormen.
Iemand die zelf ervaart hoe lastig het is om te overleven zonder vangnet, is Alexander. Ik spreek hem aan terwijl hij op een bankje zit, naast een behulpzame jonge Duitse vrouw. Zij is in de weer om geld naar Alexanders’ bankrekening over te maken.
Alexander is sinds een week dakloos. Gelukkig kan hij over twee weken terecht in het tehuis voor veteranen. ‘Ik ben dertien jaar lang militair geweest.’ De dakloze Alexander stelt dat de maatschappij steeds moeilijker en harder wordt. Vooral nu hij zijn baan, huis en vrouw heeft verloren. ‘Als je geen geld hebt, heb je ook geen toekomst.’
Wonen
Wat betreft wonen ziet meneer Van der Veen het juist zonnig in: ‘Hoe we in de toekomst gaan wonen? Mooi. Net zoals mijn moeder, die in de stad een grachtenpand bewoonde.’
Hij wijst naar de overkant van het plein: ‘Zie je die chique meubelzaak daar? Daar heb ik gewerkt. Zodra ik genoeg geld had verdiend, begon ik vastgoed in de stad te kopen en heb ik studentenhuisvesting in Groningen opgezet. 35 jaar geleden bestond het verhuren van studentenkamers nog nauwelijks. Daarvoor woonde je bij een hospita in.’
Opvallend is dat enkele noorderlingen in andere gesprekken ook empathie tonen met de onfortuinlijke (Rand)stedelingen die in kleine appartementen de pandemie moeten uitzitten. Dat is wel andere koek in vergelijking met het weidse, landelijke leven.
Klimaat
Ondertussen geniet de jonge Simon van een portie Spaanse churros, met naast zich zijn begeleider. Hij heeft een helder plan voor ogen: ‘In de toekomst zijn er vliegende auto’s en een maanbasis waar we helium-3 kunnen ophalen. Met helium-3 kunnen we fusie-energie opwekken voor op aarde, wat het energieprobleem zal oplossen.’
Of hij zelf op de maan zou wonen om helium-3 te winnen? ‘Nee, ik heb hoogtevrees. Ik durf echt niet in een raket te zitten.’
Niet iedereen heeft zo’n helder idee als Simon. Sommige mensen vinden het maar wat lastig hoe je als individu of als samenleving het klimaatprobleem zou moeten aanpakken. En dat is het ook. Het probleem wordt wel door meerdere mensen aangekaart. Praktische oplossingen die werden aangedragen: flexibele, nomadische woonvormen en beter geïsoleerde huizen die van het gas af zijn.
Technologie Voedsel
Thieu (Waag) en stadsmaker Jorrit spreken met een jongeman die al patat etende vindt dat de toekomst van ons voedsel anders moet. Hoe we dat gaan doen? Minder vlees eten en minder produceren, want dat is slecht voor de planeet.
Een ander is juist bang dat alles van bovenhand wordt bepaald. ‘Ik mag toch zelf wel bepalen wat ik eet?’ Een derde vrouw fantaseert juist over poeders eten om langer te kunnen leven en de goede voedingsstoffen binnen te krijgen. Ze verwondert zich erover, waar de toekomst van voedselproductie heen zal gaan.
Tot slot spreken we ook met voorstanders van lokaal geproduceerd voedsel, dat vervolgens ook lokaal gegeten moet worden.
Pluk de dag
Sommige mensen leven zonder grootse verwachtingen: dan kun je in de toekomst ook niet teleurgesteld worden. Zo spreekt Tanja (Waag) een man die langdurig ziek is geweest en die zelfs de dood in de ogen had gekeken. Zo’n ervaring kan natuurlijk beïnvloeden hoe je in het leven staat.
Uiteindelijk willen sommige mensen gewoon in het nu chillen en niet over de toekomst nadenken. ‘De toekomst? Dat is binnenkort weer bier kunnen drinken tot ’s avonds laat op het terras!’ Vooral de Groningse studenten leven toe naar dat moment.
Meer weten?
- Waag is door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap benoemd tot Nederlands’ Future Lab voor design en technologie 2021-2024. Lees meer over wat dat betekent.
- Voor wie het rondje om zijn huis nu wel heeft gezien, hebben wij de oplossing: Wandelen naar de toekomst! Bestel je wandelpakket en doe de datawandeling in Groningen, Maastricht, Amsterdam of Utrecht. Aan de hand van duivelse dilemma’s en gesprekskaarten kun je het heden en de toekomst van data onderzoeken. Binnenkort is ook de tweede wandeling te volgen, die over onze voedselvoorziening zal gaan.
