23 jaar geleden werd in Amsterdam De Digitale Stad opgericht. DDS was de eerste plek in Nederland waar het internet opengesteld werd en gebruikt als publiek domein. Een groep pioniers die de zogeheten ‘netiquette’ beheersten bouwde aan een soort ‘Almere van het Internet’. Het idee werd gesteund door de Gemeente Amsterdam omdat ze hier een kans in zagen om, met de gemeenteraadverkiezingen in het verschiet, meer in contact te komen met de burgers van haar stad. Later ontwikkelde DDS zich tot vrije plek voor experiment met internet, interactie en een levendige community.
Door duidelijke metaforen als de stad, het plein en de metro te gebruiken werd het toen nog vage en mysterieuze domein van het internet te begrijpen voor een grotere groep. Een metafoor die uitnodigde om deel te nemen aan deze stad. ‘DDS bood de metafoor voor journalisten om het internet mainstream te maken,’ legt Marleen Stikker, toentertijd 'burgemeester' van DDS, uit.
Die metaforen die DDS gebruikte om het internet te democratiseren, duiken ook weer op bij het ‘opgraven’ van diezelfde online stad. Werd er echt een soort Almere gebouwd? Graven we nu naar het Pompeï? Of reconstrueren we een virtueel Atlantis? Er wordt momenteel zeker gegraven in het digitale verleden. Dat is ingewikkeld omdat code van toen niet nu meer leesbaar is, niet meer aanwezig is of op het punt staat om bij het oud vuil gezet te worden. De complexiteit van deze opgravingen is goed te vergelijken met de zeefjes, krabbetjes en kwastjes waar archeologen mee werken. Om digitaal erfgoed te kunnen bewaren zijn snapshots niet genoeg. Dus gaat de vergelijking met een levenloze en statische stad als Pompeï wellicht niet op. Juist de interactie en dynamiek maakte DDS tot een mijlpaal in de internet geschiedenis. Juist deze dynamiek wordt nu dan ook gepoogd te grijpen, vastleggen en tentoonstellen.
In het project DDS Herleeft dat 1 oktober 2016 van start is gegaan zullen de projectpartners; Amsterdam Museum, de Universiteit van Amsterdam, het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en Waag De Digitale Stad duurzaam archiveren en tentoonstellen. Als dit niet gebeurt gaat de eerste openbare online omgeving van Nederland verloren. Het project zal De Digitale Stad vooral gebruiken als case study en daarmee een aanpak creëren die voor elk ander interactief digitaal erfgoed gebruikt kan worden.
Om de status van de opgraving te kunnen delen en input te vragen aan experts, bewoners en geïnteresseerden organiseerde het projectteam op de 23ste verjaardag van de DDS het eerste Hacking Heritage Lab van een reeks. Zie hier de foto's van het eerste Hacking Heritage Lab:
Verschillende sprekers legden uit wat DDS voor hun betekent en hoe zij het belang van opgraven, archiveren en tentoonstellen zien. Judikje Kiers van het Amsterdam Museum ziet het belang voor de stad want ‘’Digitale objecten brengen het verhaal van Amsterdam tot leven.’’ zo vertelde ze. Ze committeert zich ook graag aan dit project omdat DDS zo sterk voldoet aan de vier kernwaarden van de stad volgens het Amsterdam Museum: ondernemerschap, creativiteit, vrij denken en burgerschap. Vanuit de academische wereld beschouwde Charles Jeurgens, hoogleraar archiefwetenschap aan de UvA, de rol van digitale archieven en de keuzes die gemaakt worden door communities om wel of niet goed te archiveren. Het belang moet worden ingezien, en hier is een rol voor instituten weggelegd. Het feit dat DDS niet werd gearchiveerd zorgt ervoor dat we ons nu moeten storten op digitale archeologie. ‘‘Voor digitaal erfgoed begrippen is DDS stokoud!’’ Tjarda de Haan van Amsterdam Museum, onderzoekster en ex-DDS medewerker, is al langer bezig met het opgraven en ziet de lange adem die je nodig hebt voor dit ‘Slow-Data project’.
De komende maanden zullen masterstudenten van Computer Science en Artificiële Intelligentie de VU en UvA onderzoek doen naar De Digitale Stad, de internetcultuur die op kwam, haar bewoners en de impact die het gehad heeft op de ontwikkeling van internet in Nederland.
Het opgraven van een online omgeving brengt dus veel met zich mee, maar dat het belangrijk is staat voor vele buiten kijf. Metaforen kunnen hierin werken om uit te leggen hoe digitaal erfgoed te interpreteren valt. Zoals Judikje Kiers van het Amsterdam Museum terecht opmerkte "het is de historische smoezeligheid die we moeten koesteren”. Oud DDS-er Henk Langendijk ziet ook graag een praktische wens in vervulling gaan: ‘Maak van die DDS zo’n simpel plaatje dat mijn kleinkinderen een idee hebben hoe het begin van het internet eruit zag!’
Het volgende Hacking Heritage Lab vindt plaats op 4 april en zal dieper ingaan op welke digitale archeologie methodes er zijn verzameld en hoe die praktisch ingezet zullen worden om DDS duurzaam te archiveren in een e-depot.
