Het lijkt wel een wet: de eerste jaren van zijn bestaan is een nieuwbouwwijk nog saai en levenloos. Sporen van bewoning moeten nog in de verse gebouwen en straten trekken, slappe boompjes moeten nog groeien en de pleintjes blijven angstvallig steriel. Maar er wonen wel al mensen. Dus: hoe versnel je het proces? Hoe zorg je ervoor dat een nieuwbouwwijk sneller levendig en gezellig wordt?
In het project Contemporary Commoning deed Waag hier onderzoek naar in samenwerking met verschillende partners. We togen naar Zeeburgereiland, een conglomeraat van twee nieuwe wijken (de Sportheldenbuurt en de Sluisbuurt), waarvan er een dit jaar werd afgebouwd. Crèmekleurig, strak en met een prachtige skatebaan in het midden: Zeeburgereiland heeft het in zich een gezellige buurt te worden. Maar dit is het nog niet. Socrates Schouten van Waag legde in een serie van drie blogs het project vast dat hij op Zeeburgereiland uitzette om te kijken of het de wijk tot leven zou wekken. Samen met Jeffrey Bolhuis creëerde hij hier de Wielemaatjes. Lees nu deel 3: de Wielemaatjes veroveren Zeeburgereiland.
De Wielemaatjes
Zes verrijdbare stalen objecten verschenen deze zomer op het Zeeburgereiland, als gevolg van ons onderzoek in het project Contemporary Commoning, waarin we de ‘inwoning’ van nieuwbouwwijk Zeeburgereiland willen versnellen (lees blog 1 en blog 2). Het Wielemaatje is vernoemd naar het Geertje Wielemaplein, het plein waar ons onderzoek begon en waar we aanvankelijk onze ideeën hebben willen concentreren. Nu is er een idee uitgekomen dat niet gebonden is aan een locatie, maar wel bijdraagt aan de buurt.
Eigenlijk moest het een vast bouwwerk worden, de installatie op het Geertje Wielemaplein. We hadden een aantal houten objecten in gedachten die zouden fungeren als beschutte zitplaatsen. Door ze naar elkaar toe te richten zou in het midden een soort podium of speelterrein ontstaan. De ruimtes ertussen konden bewoners zelf invullen. Bijvoorbeeld door koorden te spannen, er dingen aan op te hangen, beplanting aan te brengen. Het ontwerp, als een combinatie van ‘lichte’ architectuur en participatieve kunst, nodigde uit tot eigen inbreng.
Losse schroeven
Langs deze lijnen hadden we de ‘locatiespecifieke interventie’ op dit plein op Zeeburgereiland voor ogen. Maar intussen bleek er een heel ander plan te liggen voor het plein: een fontein, ingericht als verblijfplek voor de schoolgaande jeugd. Met de start van de werkzaamheden kwam ons project letterlijk en figuurlijk op losse schroeven te staan. Deze kleine crisis dwong ons echter tot creativiteit. We maakten onze interventie nog meer ‘bare bones’, uitgekleed tot de essentie en niet meer gebonden aan de plaats. Zo zag het Wielemaatje het licht, een object opgetrokken uit vierkante stalen buizen en geperforeerd staal en uitgerust met twee witte wielen.
Het Wielemaatje is een makkelijk verplaatsbaar object dat kan dienen als bankje, speelobject, stellage voor je planten – of alles wat je maar bedenkt. Met dit ontwerp willen we zoveel mogelijk aan de verbeelding van de bewoner overlaten. Wat is het precies? Van wie is het? Dat is onduidelijk. En dat is juist de bedoeling: kwaliteit en levendigheid in de stad ontstaan als er plekjes en dingen zijn die half ‘publiek’ zijn en half ‘van iemand’. Daarmee maken we overgangsgebieden tussen privé en gezamenlijkheid. En daarmee willen we vragen oproepen over wat mooi en lelijk is, wat ‘mijn en dijn’ is.
Het Wielemaatje, waar we er zes van lieten produceren in twee verschillende versies, geeft uitdrukking aan de set ideeën en overtuigingen waar we in Zeeburgereiland mee op pad gingen. Zo hopen wij meer te leren over hoe kleine interventies kunnen leiden tot een nieuw soort stadmaken. Het zijn voor ons de kiemen voor een stad gefundeerd op ecologische principes en gericht op diversiteit in het gebruik van de openbare ruimte.
Deel je gebruik! #Wielemaatjes
Van ons, de onderzoekers, mag er eigenlijk alles met de Wielemaatjes gebeuren. Het is een gift aan de buurt, waarvan we hopen dat er mooie dingen ontstaan. We moedigen mensen aan om het gebruik van de Wielemaatjes te delen – in beide betekenissen: dat de bewoners van Zeeburgereiland de Wielemaatjes zelf met elkaar delen, maar ook hopen we dat mensen hun gebruik van de Wielemaatjes willen vastleggen en ‘delen’ zoals je dat doet op sociale media.
Contemporary Commoning is niet het enige project dat zich over de publieke ruimte van Zeeburgereiland buigt. Hogeschool InHolland, die naar het eiland verhuist en over een paar jaar een groot deel van het straatbeeld van de Sluisbuurt zal bepalen, werkt met enkele andere partijen aan ‘placemaking’ op het eiland. Vanuit dit project zal in de Sluisbuurt het ‘Baggerbeest’ verrijzen en zullen ook de Wielemaatjes ingezet worden. Zo worden de nieuwe wijken op Zeeburgereiland niet alleen heel duurzaam, maar ook energiek.
- Lees deel 1: 'Een intens saaie nieuwbouwwijk leven inblazen'.
- Lees deel 2: 'Inspiratie uit de permacultuur'.
- Over het gehele project Contemporary Commoning werd een krant gemaakt voor de buurt, die online te downloaden is.
- Socrates schreef tevens een groter essay over dit project: Energie losmaken, energie vastleggen. Download het essay.
