Vorig jaar maakten we kennis met Edwin Stolk. Edwin, beeldend kunstenaar, had het plan om in Frederiksoord, de voormalige Maatschappij van de Weldadigheid, een proefkolonie te ontwikkelen. In deze tijdelijke kolonie, genaamd Basiskamp Entre-Nous, zouden kunstenaars, lokale bevolking, organisaties en overheden met elkaar in dialoog gaan over de huidige verzorgingsstaat en zoeken naar alternatieven. Een intrigerend experiment, op een locatie waar 200 jaar geleden Generaal Johannes van den Bosch zijn kolonie stichtte en dat gezien wordt als de bakermat van onze huidige verzorgingsstaat.
Inmiddels staat het Basiskamp en is de proefkolonie de gehele maand september bewoond door twaalf kunstenaars en open voor het publiek. Voor Creative Care Lab een uitgelezen gelegenheid om een workshop rondom maakbare zorg te verzorgen.
Het is een indrukwekkende aankomst... een grote zandwal, gracht ervoor, houten uitkijktoren, midden in het weiland van het kleine dorp Frederiksoord. Op het eerste gezicht lijkt het basiskamp niet erg toegankelijk, maar het gevoel van nieuwsgierigheid naar wat er binnen het basiskamp te zien en doen is overheerst. Samen met Janine Huizenga betreed ik het kamp, dat is aangelegd door de Genie van de Koninklijke Landmacht. En ik herinner me de eerste gesprekken met Edwin, waarin hij zijn plannen voor deze proefkolonie aan ons ontvouwde en het valt meteen op dat deze opzet goed aansluit bij de doelstelling van dit sociale laboratorium. Het kamp is voorzien van de basale levensbenodigdheden, maar de luxe van onze woonomgeving en voorzieningen ontbreken. Een ideale context om onze huidige verzorgingsstaat te gaan herdefiniëren.
Met drie kunstenaars uit het basiskamp, een vertegenwoordiger van de gemeente en een inwoonster gaan we in gesprek over maakbare zorg. Is het mogelijk om zelf toepassingen te maken die een oplossing bieden voor een zorgvraag die je hebt? Wat heb je eigenlijk nodig om zo'n oplossing te realiseren? Want het is eenvoudig om te verwachten van burgers dat ze zelf de regie nemen en actief betrokken zijn bij hun zorgtraject. Maar is dit een realistische verwachting?
Het valt op dat ook deze groep deelnemers direct in gesprek gaat met elkaar en zorgvragen definieert. Een zorgvraag hoeft zeker niet altijd verband te hebben met ziekte of ziek zijn. De zorgvragen die deelnemers aandragen, hebben juist betrekking op het voorkomen van een ziekte of gezondheidsklachten. Bijv. het bijhouden van luchtvervuiling om allergische reacties te minimaliseren of slimme technologie in de koelkast om ervoor te zorgen dat je als ouder wordende burger wel alle benodigde mineralen binnenkrijgt.
Dat technologie een oplossing kan bieden in het bewaken en bevorderen van je gezondheid of het maken van een hulpmiddel, met behulp van digitale fabricagemiddelen, onderschrijven de aanwezigen. Maar ze maken hierbij ook een kritische kanttekeningen. De bereidheid om apps te gebruiken, is niet erg groot. Een woud van apps op je smart phone om alle aspecten van je gezondheid te meten en in kaart te brengen, zien zij als een onwenselijk scenario. Het hebben van al die data kan ook (onnodige) onrust veroorzaken, waardoor veel van dit soort gezondheid ondersteunende apps maar voor een beperkte tijd gebruikt worden. Participeren in je eigen gezondheid is echter geen eenmalige gebeurtenis, dit is een continu proces waar je steeds voor nieuwe uitdagingen wordt gesteld. Een van de deelnemers geeft het voorbeeld van de polder: "iedereen weet dat een polder leeggepompt land is... veel mensen denken echter dat dit een eenmalige gebeurtenis is, terwijl dit een voortdurend proces is waarbij het land weer onder water komt te staan als het proces stopt."
Uitgaan van meer zelf regie en participatie impliceert ook dat burgers weten wat 'goede' keuzes voor hun gezondheid zijn. In het geval van het binnenkrijgen van voldoende mineralen moet een oudere niet alleen weten welke mineralen het beste voor hem of haar zijn, maar ook weten in welke voedingsmiddelen deze mineralen bevatten. Een slimme koelkast kan daarin ondersteunen. Op welke informatie baseert deze slimme koelkast zich? Wie is verantwoordelijk voor de norm? Vertrouwen in de norm, vertrouwen in de data, is voor de deelnemers een cruciale factor. Ze stellen zich, terecht, de vraag op welke manier je als burger in kunt grijpen op deze data met behulp van zelfregie.
We zijn de workshop begonnen met concrete zorgvragen of persoonlijke wensen op het gebied van gezondheid. We eindigen de workshop met nog meer vragen dan we begonnen zijn. Ondanks de vragen nemen de deelnemers de inspiratie dat zij zelf invloed uit kunnen oefenen en persoonlijke oplossingen kunnen ontwerpen mee. Met een voldaan gevoel lopen we weer door de sluis van het kamp naar buiten, wetende dat maakbare zorg geen utopie is, maar dat we nog voor veel uitdagingen staan om dit proces goed vorm te geven.
