Op donderdag 21 februari organiseerde Waag een workshop over het meten van straling met eenvoudige sensoren. Bijna 40 mensen namen deel en experimenteerden met verschillende kabels, metalen buizen en diode sensoren die kunnen worden samengevoegd tot stralingsdetectoren. Telkens wanneer het stralingsniveau stijgt, gaat er een belletje rinkelen. De workshop was bedoeld om mensen te laten begrijpen waardoor een sensor afgaat en om kennis te delen over het meten van gammastraling.
Impact van straling
In feite is gammastraling energie die in golven ontstaat door radioactieve atomen. Ook al zijn deze golven niet zichtbaar, ze kunnen grote schade toebrengen aan organismen en hun cellen. "Ik ben hier vandaag gekomen om meer te weten te komen over de impact van nucleaire straling op het menselijk lichaam", zei Tineke uit Amsterdam, die als onderzoeker werkt.
Nadat ze tv-presentator Arjen Lubach hoorde vertellen dat kernenergie niet zo'n groot gevaar is, besloot Tineke om haar kennis over deze korte golven die het menselijk lichaam op een grote manier beïnvloeden, te verrijken. In plaats van alleen te vertrouwen op de woorden van de tv-maker, bezoekt ze Waag om een basisbegrip te krijgen van de gammastraling.
Wie namen deel aan de workshop?
De samenstelling van de deelnemers is breed: sommigen van hen deden al onderzoek naar de impact van nucleaire straling op het milieu en brachten hun eigen meetkits mee. Maar ongeacht of ze thuis al hun eigen stralingsmeters hebben geassembleerd, of nog maar net beginnen te begrijpen wat kernenergie is, hebben de deelnemers aan de workshop één ding gemeen: ze willen allemaal weten hoe ze meer kennis over het zelf meten kunnen opdoen.
GammaSense 2.0 is ontwikkeld door Waag in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de World Information Service on Energy (WISE). Met open-source tools kan iedereen nucleaire straling meten, door bijvoorbeeld een smartphone of een laptop met een camerasensor te gebruiken.
En zo staan de deelnemers aan de workshop samen in het lab en verkennen ze de blootstelling aan straling van verschillende voorwerpen, zoals een bril of armband. Gloeiende verrassing: objecten gemaakt van glas met uraniumoxiden, zoals bepaalde drinkbekers uit de jaren '70, laten niet alleen de bel van de stralingssensor rinkelen, ze gloeien ook helder groen wanneer ze met UV-licht worden beschenen.
De hoeveelheid straling was zeer licht en onschadelijk, maar soms vertoonden de displays van de meetinstrumenten verschillende resultaten. Daarom is het zo belangrijk om meer onderzoek te doen naar straling in een breder veld. Een groot aantal camera's is samen mogelijk gevoelig genoeg om een relatief betrouwbaar beeld van stralingsniveaus te geven en Waag werkt aan een verbetering van het algoritme dat hiervoor kan zorgen. Naast het meten met je camera zijn ook kleine en goedkope sensoren beschikbaar waarmee straling gemeten kan worden.
DIY-sensoren
Dit jaar is het GammaSense 2.0-team van plan om 50 van deze doe-het-zelfsensoren in heel Nederland te plaatsen om te kijken in hoeverre hier geschikte metingen uit kunnen worden afgeleid. Via dit netwerk kunnen burgers hun eigen gegevens toevoegen aan de stralingsmetingen van officiële instanties. Of zoals workshop-gast Tineke het in de juiste bewoordingen formuleerde: "Alleen als we allemaal samen begrijpen hoe dingen werken, kunnen we beginnen actie te ondernemen over de problemen die de burgers aangaan."
Ben je geïnteresseerd in nucleaire straling en wil je zelf experimenteren met meetmethoden? Lees dit eerdere artikel voor meer informatie.
