De meeste mensen kennen 5G van de krantenberichten over anti-5G-activisten die antennes in brand steken tegen straling of van telecomreclames met zelfrijdende auto's en operaties op afstand. Het publieke debat rondom 5G kenmerkt zich door twee extremen: een distopie tegenover een utopie. Daarin ontbreekt een midden, namelijk het gesprek over de maatschappelijke waarde van 5G. Hoe willen wij met elkaar in verbinding staan? En is 5G daarvoor nodig?
In de blogserie De zwarte doos van 5G zet Waag Futurelab een eerste stap om dat gesprek te starten. We breken de zwarte doos van 5G open. Achter het ontwerp van 5G zit een wereld van afwegingen, keuzes en belangen verborgen. Hoe beïnvloeden deze keuzes onze maatschappij? Deze blogserie bespreekt die vraag aan de hand van drie thema's: de publieke ruimte, privacy en ecologie. Maar in dit eerste artikel van de serie, beginnen we bij het begin: wat is 5G eigenlijk? En wie ontwikkelt het?
Wat is 5G?
5G is een afkorting van '5e generatie mobiele netwerk': de infrastructuur om draadloos data van het ene naar het andere apparaat te kunnen versturen (van mobieltjes tot smartwatches en van sensoren tot drones). Het draadloos versturen gaat via radiofrequenties. Zoals elke radiozender een eigen frequentie heeft waarop je deze kan vinden, zijn er voor het draadloze netwerk ook een aantal frequenties beschikbaar. Net als met radiozenders, kan maar één partij de frequentie gebruiken, anders ontstaat er ruis.
5G is de opvolger van de andere draadloze netwerken 4G, 3G, 2G en 1G netwerk. Grofweg elke 10 jaar wordt een nieuwe generatie geïntroduceerd – zo wordt er momenteel alweer gewerkt aan de komst van 6G. De definitie van elke generatie wordt bepaald door de sets aan ‘standaarden’: afspraken die gaan over de eigenschappen van het netwerk. Je zou het kunnen vergelijken met afspraken over andere dingen: iets is een stoel als je erop kunt zitten en minimaal 3 poten heeft. Voor 5G gelden afspraken als ‘je moet minimaal 10 GB per seconde kunnen downloaden’ en ‘er moeten minimaal 1,000,000 apparaten per km2 verbonden kunnen zijn met het netwerk’.
Het doel van 5G is meer dataverkeer mogelijk maken, door sneller internet te creëren, meer apparaten te verbinden (zoals mobiele telefoons en sensoren) en de ‘latency’ – de vertraging in het netwerk – te verkleinen. Maar wie willen er sneller internet? En waarom?
Wie ontwikkelen 5G?
De eigenschappen van 5G worden vastgesteld door het International Telecommunications Union (ITU). ITU is een intergouvernementele organisatie die onderdeel is van de United Nations (UN) om de wereldwijde telecommunicatie zaken te overzien. Oorspronkelijk was ITU een organisatie van overheden. Geleidelijk werd ITU een publiek-private samenwerking, die tegenwoordig bestaat uit overheden, bedrijven, organisaties en universiteiten. ITU houdt zich bezig met het vastellen van de eigenschappen van 5G, zodat het netwerk wereldwijd kan worden uitgerold. Zij ontwikkelen die eigenschappen niet zelf.
Het ontwikkelen van de eigenschappen van 5G wordt gedaan door verschillende partijen. De belangrijkste spelers hierin zijn de grote fabrikanten als Ericsson, Nokia, Huawei of Samsung. Zij ontwikkelen de technologie om bijvoorbeeld sneller data te versturen. Ook produceren ze de producten die die technologie gebruiken, zoals antennes of telefoons.
Netwerkproviders zoals KPN en Vodafone zijn vervolgens de partijen die het fysieke netwerk van 5G installeren en beheren. Zij zorgen voor de antennes en kabels in de grond en je sluit je mobiele abonnement bij hen af.
Belangen en waarden
In de ontwikkeling van 5G spelen zowel commerciële als geopolitieke belangen. Voor fabrikanten is het ontwikkelen van nieuwe netwerkgeneraties een verdienmodel. Met iedere generatie kunnen zij nieuwe apparatuur verkopen aan netwerkproviders, zoals antennes. Door geen updates meer uit te brengen voor oude generaties, moet de telecomindustrie steeds meegaan met de nieuwe ontwikkelingen. Hierdoor staan de netwerkproviders steeds meer onder druk. Het aanleggen van een nieuw netwerk kost veel geld, terwijl zij niet direct meer verdienen aan het nieuwe netwerk.
Daarnaast wordt 5G door veel landen gezien als strategische ontwikkeling om hun invloedssfeer uit te breiden. Zo werd Huawei door de Europese Unie uitgesloten als leverancier van essentiële onderdelen in de aanleg van het 5G-netwerk, omdat er zorgen waren over spionage. Daarnaast hebben sommige landen ook een financieel belang bij de uitrol van 5G. Zo verdient de Nederlandse overheid veel geld aan de veiling van radiofrequenties.
Momenteel worden keuzes vooral gemaakt door overheden en bedrijven. Zij zien commerciële- en strategische geopolitieke waarde in de ontwikkeling van 5G. Maar 5G heeft ook invloed op ons dagelijks leven, zowel op de omgang met elkaar, als op de relatie met onze omgeving. Deze effecten bespreken we in de komende blogs aan de hand van drie thema’s: publieke ruimte, ecologie en privacy. We bespreken een veranderend straatbeeld tot de veiling van frequenties, en van zelfrijdende auto’s tot energieverbruik.
Wil je meedenken over 5G en publieke waarden? Kom dan op donderdag 20 juni naar het evenement Techdenkers: 5G Generatie in en door De Balie. Tijdens deze avond gaan we in gesprek met onderzoekers, tech-experts, politici en kunstenaars.
Imagining Public Connectivity
Technologie is niet neutraal. In het project Imagining Public Connectivity onderzoekt Waag Futurelab samen met ontwerper Aina Seerden het 5G-netwerk. De public stack vormt een leidraad om verschillende lagen (fundament, ontwerpproces, techniek en burgerperspectief) van 5G in kaart te brengen. Gezamenlijk bouwen we kennis op over het 5G netwerk en werken we aan nieuwe verbeeldingen van connectiviteit gebaseerd op publieke en duurzame waarden.
De illustraties bij deze blogserie zijn gemaakt door ontwerper Aina Seerden. Zij ging met studenten in gesprek over dilemma's rondom 5G. Aan de hand van die gesprekken maakte zij illustraties over de toekomst van connectiviteit.
Het project Imagining Public Connectivity is een deelproject van Quality of Life in Smart Urban Spaces. In Quality of life in smart urban spaces onderzoeken Hogeschool Rotterdam, Waag Futurelab, Fontys Eindhoven en Stadslab Eindhoven hoe de kwaliteit van het stedelijk leven wordt beïnvloed door digitalisering.
Wil je meer weten over dit project? Neem contact op met Imme Ruarus via Imme [at] waag [dot] org.
Het project Quality of Life in Smart Urban Spaces wordt gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).