Wie is de baas in onze stad? De burgemeester? Grote bedrijven? Of wij zelf? Langzamerhand worden steden ‘slimmer’, ‘efficiënter’ en ‘meer technologisch’. Smart cities lijken de oplossing voor alle problemen. Maar wie definieert die problemen eigenlijk? En wie ontwerpt de oplossingen? Wat gebeurt er met de verzamelde data? Dit zijn vragen waar we bij Waag en in ons Smart Citizens Lab graag zélf over nadenken en zélf oplossingen voor ontwerpen.
Begin dit jaar is er daarom vanuit het Europese programma Making Sense een eerste pilot gestart die buurtbewoners zelf in staat stelt de luchtkwaliteit te meten in hun eigen achtertuin, straat of buurt. In samenwerking met GGD Amsterdam, het KNMI, het Long Fonds, Universiteit Wageningen en ECN Nederland werd een programma uitgerold waarbij burgers en experts een aantal maanden samenwerken. Met behulp van de expertise en beschikbare officiële meetstations konden de goedkope sensors goed gekalibreerd worden om zo betrouwbaar mogelijke data te produceren.
Begin
Door middel van een gerichte wervingscampagne in en rond de Valkenburgerstraat & Weesperstraat (de meest vervuilde straten van Amsterdam) werd een enthousiaste maar bezorgde groep buurtbewoners van ongeveer 25 mensen verzameld en uitgenodigd in de Waag. Tijdens deze avonden werden deelnemers voorgesteld aan de experts op gebied van luchtkwaliteit en de beschikbare technologie. Ook werden in deze eerste bijeenkomsten plannen gesmeed. Door de buurtbewoners zelf. Zij bepaalden wat ze wilden meten. Vragen die hierbij naar boven kwamen waren heel divers. De één wilde weten hoe zijn straat er voor stond in vergelijking met de hoofdstraat. De ander was meer geïnteresseerd in het verschil tussen de luchtkwaliteit in de tuin in vergelijking met de voorkant. Vanuit dat startpunt werden de 16 sensoren verdeeld over de deelnemers.
De sensors
De hardware die gebruikt wordt is een luchtkwaliteit sensor die voortbouwt op een aantal voorgaande ontwerpen. Zo werd bij een eerste pilot in 2014 de Smart Citizen Kit gebruikt, die nog niet de data opleverde die deelnemers voor ogen hadden. In een voorgaande editie van Amsterdam Smart Citizens Lab (2015) werd aan een andere sensor gewerkt, in nauwe samenwerking met Universiteit Wageningen en het RIVM. Deze basis werd gereproduceerd en aangepast met een aantal betere sensors (bijv. NO2). De sensoren, aangesloten op de Wi-Fi netwerken van de deelnemers meten nu: NO2, fijnstof, luchtvochtigheid en temperatuur.
De deelnemers
Veel deelnemers doen mee uit zorg voor de kwaliteit van leven in hun stad. Juist het feit dat ze nu zelf kunnen meten hoe het ervoor staat met hun straat, maakt hun enthousiasme vaak zo groot. Het is dan ook een groep buurtbewoners die buiten dit project, vaak actief bezig is met de leefbaarheid van de stad en buurt. Een voorbeeld is Jet Willers. Zij maakt zich zorgen over de taxi’s die ‘s nachts door haar relatief rustige straat circuleren om klanten van de Nieuwmarkt en Red Light District op te pikken.
Een ander voorbeeld is Ria van Teeffelen uit de Nieuwmarktbuurt. Zij wilde weten of het gezond is om voor haar huis te zitten. Ter vergelijking is er daarom zowel aan de voorkant als de achterkant, waar ze een mooie kleine binnentuin heeft, een sensor opgehangen. Met deze data en nieuwe informatie kan ze voortaan een weloverwogen keuze maken.
Waar staan we nu?
De sensoren zijn half juni opgehangen. Tot en met half augustus zullen ze blijven hangen. De meetperiode is momenteel dus halverwege. Interessant is dat de IJtunnel zal sluiten aan het eind van deze week. Dit kan tot interessante verschillen leiden, zeker op en rond de Valkenburgerstraat, die rechtstreeks op de tunnel uitkomt. De deelnemers hebben momenteel de mogelijkheid om hun data live uit te lezen via een eenvoudige webapplicatie waar alle sensoren zijn uit te lezen. Wel moet hierbij vermeld worden dat het gaat om experimentele technologie en data waar nog geen grote conclusies aan kunnen worden opgehangen.
Hoe gaan we verder?
De komende maand zullen we de metingen voortzetten. Zodra de meetperiode voorbij is zullen alle data nauwkeuriger worden geanalyseerd met de hulp van het KNMI. Hopelijk kunnen hierna enkele conclusies worden getrokken die antwoord bieden op de vragen van de deelnemers. Het hele proces is in ieder geval een mooi experiment om te zien welke kwaliteit data deze sensors opleveren en hoe we experts en buurtbewoners kunnen verbinden om samen de kwaliteit van leven in kaart te brengen en hopelijk te verbeteren.
Uiteindelijk zal dit experiment bijdragen aan het doel van ‘openen van technologie’ en deze zo ontwerpen en inrichten dat ze inzetbaar zijn voor de doelen die we zelf met elkaar kiezen. Zo worden we via dit project weer een beetje meer de baas in eigen stad.
Urban AirQ in het nieuws bij Amsterdam FM
Recent artikel in Vrij Nederland (klik voor een pdf):
