Ondersteuning NWA Route: Waardecreatie door verantwoorde AI en Big Data

De explosieve toename van de hoeveelheid en diversiteit van data en de stormachtige ontwikkelingen van Artificial Intelligence (AI) hebben geleid tot een veelvoud van toepassingsmogelijkheden: van het optimaliseren van verkeersstromen, het voorspellen van erupties van vulkanen, het selecteren van sollicitanten tot het verbeteren van preventie en diagnose methodes in de gezondheidszorg. Dit alles leidt tot nieuwe vragen over infrastructuur en technologie, maar ook over de samenleving die steeds vaker met AI te maken krijgt.
 
Binnen de route Waardecreatie door verantwoorde Artificial Intelligence en Big Data van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) worden deze kwesties geadresseerd. Dit is één van de 25 routes die de NWA in 2015 heeft opgesteld, bedoeld om de maatschappij, wetenschap en het bedrijfsleven dichter bij elkaar te brengen. De route focust op de maatschappelijke betekenis en impact van AI en de grote diversiteit van data in onze samenleving.

Verandering in het speelveld

Het routemanagement is in handen van Tibor Bosse (Radboud Universiteit Nijmegen) en Freek Bomhof (TNO). In 2022 greep Waag Futurelab in samenwerking met hen terug op de oorspronkelijk gestelde vragen waar de route op gebaseerd was. Samen met wetenschappers, beleidsmakers en ontwikkelaars op het gebied van AI en Big Data werd gekeken naar hoe het speelveld is veranderd sinds 2015 en wierpen we een eerste blik op de toekomst van de route.
Meer informatie over deze evaluatie lees je in het rapport Op zoek naar een nieuwe maatschappelijke agenda rondom Big Data en AI.

Een nieuwe thematische focus

In 2023 heeft Waag Futurelab onderzoek gedaan naar een thematische focus voor de programmalijn Onderzoek op Routes door Consortia (ORC). Deze lijn is bedoeld voor grootschalig en langdurig onderzoek. Waag heeft in co-creatie met burgers nagedacht over zowel kansen als uitdagingen van toekomstige ontwikkelingen van AI en Big Data. Hieruit kwam een lijst met verschillende thema’s en een eerste prioritering als het gaat om onderzoeksrichtingen en vragen wat betreft de toekomst van de route. De uitkomsten en aanbevelingen zijn terug te lezen in het rapport Maatschappelijke input thematische focus NWA ORC 2024 en hebben invulling gegeven aan de NWA-ORC call in 2024.

Gedurende 2024 heeft Waag haar onderzoek naar een maatschappelijke onderzoeksagenda voor AI verder uitgebreid in samenwerking met de Nederlandse AI Coalitie (NL AIC). De uitkomsten van dat onderzoek lees je in het artikel Nederlandse Bevolking stelt prioriteiten voor onderzoeksagenda AI. De belangrijkste resultaten van het onderzoek laten zien dat "Nepnieuws, nepfoto's en polarisatie" door 58% van de Nederlandse bevolking als cruciaal thema in toekomstig onderzoek naar AI wordt gezien. Daarbij worden er zorgen over de verspreiding van valse informatie en het mogelijke misbruik van deepfake-technologie geuit. 

In 2025 geeft Waag in samenwerking met het routemanagement opnieuw invulling aan een nieuwe NWA-ORC call. De uitkomsten van het voorgaande onderzoek dienen daarvoor als fundament. Door ook stakeholders uit het veld, zoals journalisten en redacties, technologie ontwikkelaars, beleidsmakers en onderzoekers te betrekken bij de vorming van deze call werken we toe naar een breed gedragen onderzoeksrichting en vragen voor de route. Hiernaast onderzoeken we ook in breder opzicht hoe je de samenleving kunt betrekken bij agendasetting, call vorming en beoordeling van onderzoeksvoorstellen.