Ruim zeven jaar heeft ze bij Waag gewerkt, en dat gaat niet onopgemerkt voorbij: als mede-oprichter van het TextileLab Amsterdam laat Ista Boszhard haar sporen blijvend achter. Zowel bij Waag, in Amsterdam als op internationaal niveau. Een gesprek over duurzaamheid, transformatie en vrouwelijk leiderschap. Met tips over wat je zelf kunt doen om bewuster om te gaan met textiel en kleding.
‘Iedereen draagt kleding, slaapt onder lakens, en begeeft zich in beklede auto’s en vliegtuigen. In die zin gaat het textiel ons allemaal aan,’ begint Ista. ‘De textiel-industrie is een gigantische, wereldwijde en complexe industrie met veel schadelijke impact. Doordat iedereen met textiel te maken heeft in het dagelijks leven, zijn er juist ook veel mogelijkheden voor positieve verandering.’
Ista begon haar carrière bij Waag als conceptontwikkelaar voor verschillende projecten. Een van de eerste vormende projecten was het Design/Fabrication Lab, waarvoor ze samen met de haar toen nog onbekende ontwerper en onderzoeker Cecilia Raspanti naar de Verenigde Staten afreisde. In een krap bemeten hotelkamer in San Francisco ontkiemde hun vriendschap en ontstonden de eerste ideeën voor het opzetten van een TextileLab bij Waag.
‘We bieden een ervaring die gepaard gaat met kennisoverdracht en een interdisciplinair netwerk. Het lab is de plek for magic to happen.’
Voor het Textiles and Clothing Business Labs-project coördineerden Ista en Cecilia diverse textiellabs in Europa. Ondertussen ontwikkelden ze hun eerste textiellab- en onderzoeksmodel. ‘In eerste instantie zou Waag binnen dat project alleen een aantal onderzoeks-experimenten doen, maar Cecilia en ik wilden zelf ook graag een lab opzetten. Daar hebben we akkoord op gekregen in 2016. Opeens was er bij Waag een officiële plek voor bestaande en nieuwe textielprojecten.’
Met het TextileLab vonden Waags waarden en manier van werken hun weg in de textielindustrie. Het viel samen met een toenemend besef in de maatschappij, dat de huidige textiel- en mode-industrie onhoudbaar was geworden. Ista en Cecilia ontwikkelden hun eerste onderzoeksbenadering gebaseerd op de Waag-waarden en principes. Samen bouwden ze een stevig netwerk op rondom het TextileLab.
Inmiddels wordt binnen het TextileLab al ruim zes jaar gewerkt aan het aanzwengelen van duurzame verandering. Hoe kun je textiel en kleding ontwikkelen op alternatieve manieren, met behulp van technologie of juist eeuwenoude ambachten? Het TextileLab staat daarbij voor een waarden-gedreven, zorgdragende en holistische manier van kijken en werken.
Vrouwelijk leiderschap en makerschap
Foto: paneltalk Shemakes: Paving the way for women in fashion. Right: Ista Boszhard
‘We hebben geen kant-en-klare antwoorden en vertellen mensen niet hoe iets zou moeten zijn,’ aldus Ista. ‘We bieden een ervaring die gepaard gaat met kennisoverdracht en een interdisciplinair netwerk. Hierbij leren we mensen zelf te bevragen en onderzoeken, mogelijkheden te zien en daarin een leidende voortrekkersrol te nemen. Het lab is de plek for magic to happen.’
Een van onze hoogtepunten is dat we de Future Fashion Pioniers van de VPRO hebben gewonnen
Die magie bestaat bijvoorbeeld uit de jaarlijkse Fabricademy, een internationale intensieve cursus waar studenten in het TextileLab alles leren over open source circulair ontwerpen, draagbare technologie, en het maken van textiel op basis van biomaterialen als mycelium en voedselafval. Er worden workshops gegeven over het innoveren van eeuwenoude ambachten zoals het spinnen van wol, maar ook bevordert TextileLab vrouwelijk maker- en leiderschap als onderdeel van het project shemakes.
‘Een van onze hoogtepunten is dat we de Future Fashion Pioniers van de VPRO hebben gewonnen,’ stelt Ista. ‘En dat het door de Europese Commissie geprezen TCBL-project (lees hier meer over de werkwijze) een vereniging is geworden, waarvan Waag een van de oprichters is. Deze TCBL Association zet het werk verder voort! Wat het werk ook heel bijzonder heeft gemaakt is de hoeveelheid bevlogen en bekwame mensen die ik heb ontmoet die aan dezelfde vraagstukken werken, waarvan een aantal echt al veel langer dan wij. Opvallend genoeg zijn het vaak vrouwen die zich met duurzaamheid en textiel bezighouden.’
Over werken bij Waag
Foto: Cecilia (links) en Ista (rechts) geven les in TextileLab Amsterdam
‘Wat ik het meeste ga missen aan werken bij Waag, zijn de mogelijkheden en de vanzelfsprekendheid waarmee we over bepaalde onderwerpen spreken en denken,’ aldus Ista. ‘De mensen die bij Waag werken hebben een gedeelde taal en gedeeld vertrouwen. De focus ligt op technologie en maatschappij, maar we hebben allemaal andere expertise en interessegebieden. En om zo veel verschillende expertises en (fysieke) labs en dus mogelijkheden in huis te hebben, is echt te gek.’
Toegegeven: ze gaat het dagelijks samenwerken met Cecilia enorm missen. ‘Het zó makkelijk kunnen sparren met iemand, zinnen afmaken, dat je samen op een podium staat en precies weet wat de ander aan het doen is, strategisch samen optrekken in een groot gezelschap… Dat heb ik nog nooit meegemaakt, en dat is heel bijzonder. Samen bedenken we altijd het ‘waarom’.
Ista vervolgd: ‘Cecilia doet het ‘wat’ en ik doe het ‘hoe’. Zij is expert op het gebied van maakprocessen, materiaal en technologie en ik vul meer de culturele en procesmatige kant in. Ik vind het heel leuk als Cecilia zegt: ‘Dit wil ik doen of onderzoeken’, waardoor ik ga nadenken: ‘Oké, wat voor nieuwe narratieven creëren we daarmee, hoe betrekken we iedereen bij het proces en hoe laten we mensen een ander perspectief en andere mogelijkheden ervaren? Hoe creëren we een ecosysteem waarin iedereen tot zijn recht komt en er sprake is van gelijkwaardigheid en kunnen we technologie daarvoor inzetten?’
Wat je zelf kunt doen om bewuster om te gaan met textiel en kleding
Rest de vraag wat je zelf kunt doen om bewuster om te gaan met textiel en kleding. ‘Koop minder, koop goede kwaliteit zodat het hergebruikt of gerecycled kan worden, draag lang, gebruik met zorg en gooi goed weg,’ is Ista’s advies. ‘Met goed weggooien bedoel ik dat textiel soms niet op de juiste plek terecht komt waar het gerecycled of doorverkocht kan worden.’ Mensen gooien hun lakens bijvoorbeeld niet in de textiel-container maar bij het grijs afval. Dit was een van de problemen binnen het project Reflow, een Europees project waarbij TextileLab met de gemeente en andere partners onderzoek deed en stappen zette om het textiel in Amsterdam circulair te krijgen.
‘Verder kun je kijken waar textiel gemaakt is en wat het materiaal is.’ Een mix van bijvoorbeeld polyester en katoen laat zich bijvoorbeeld moeilijker recyclen dan een 100% katoenen shirt. ‘Over het algemeen geldt: hoe lokaler en natuurlijker, hoe beter.’ Of Ista zelf nog wat duurzame shop-tips heeft? ‘Ik heb een hekel aan winkelen. Als ik iemand zou kunnen vinden die dat voor me deed, dan zou ik dat geweldig vinden. Ik heb wel een voorliefde voor mooie kledingstukken, en koop veel tweedehands. Ik kijk steeds een beetje per item en probeer er achter te komen waar en hoe het gemaakt is.’
Aandacht voor toekomst én heden
Wat Ista’s vervolgstap zal zijn weet ze nog niet precies, maar het gaat ongetwijfeld over innovatie en transformatie in het kleding- en textiel-werkveld. Ze pleit daarbij voor meer aandacht voor het heden, naast de nodige focus op de toekomst. ‘Een te sterke focus op de toekomst vervreemdt soms van de verantwoordelijkheid die we nu vandaag, op dit moment hebben. Hoe willen we ons nu op dit moment voelen, hoe willen we nu met elkaar omgaan, hoe willen we nu maken en consumeren en wat in het systeem en in onszelf staat dat nog in de weg? Aandacht voor toekomst én heden zijn belangrijk voor verandering.’
Ista Boszhard vervolgt haar werk als freelancer in de textiel-, mode- en cultuursector. Ze geeft ook les als docent aan het Amsterdam Fashion Institute (AMFI) en de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Daarnaast werkt ze als ademcoach in transformatieprocessen en geeft ze ademcirkels: kijk op breathful.nl.
