Op 6 juni mogen we weer naar de stembus voor de Europese Parlementsverkiezingen. Maar waar draait het eigenlijk om? Welke partijen pakken de onderwerpen aan die jij belangrijk vindt? Vaak gaat het in Europa over migratie, landbouw en defensie, maar er is zoveel meer waar je stem invloed op heeft. Waag Futurelab dook in de partijprogramma's voor de Europese verkiezingen en zette het voor je op een rijtje.
In het deel twee kijken we naar burgerparticipatie en de rol van lokale initiatieven. Welke ideeën hebben partijen om de samenwerking tussen Europese inwoners en de Europese politiek te versterken?
Eerste indruk: wordt het genoemd?
Gebruikte zoekwoorden: leefomgeving, burger, maatschappelijk initiatief, burgerinitiatief, burgercollectief, burgercooperatie, burgerberaad, burgerpanels, burgerinspraak, referendum.
In het tijdperk van klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit heeft Europa een belangrijke rol in het behouden van een leefbare planeet en het beschermen van haar bewoners. Tegelijkertijd roepen een aantal partijen dat door Europese regelgeving en beleid bewoners grip verliezen op hun leefomgeving. In de partijprogramma’s worden verschillende manieren genoemd om Europese inwoners meer inspraak te geven in Europese besluitvorming.
En, wat zeggen de partijen erover?
Van links tot rechts worden er voorstellen op dit thema gedaan. JA21 wil belangrijke kwesties voorleggen aan Europese burgers in een (bindend) referendum, Volt wil burgers meer zeggenschap geven door wetten voor te stellen via petities en de BBB wil in de EU meer zeggenschap beleggen bij lagere (nationale) overheden. Nieuw Sociaal Contract stelt voor om Europarlementariërs te verbinden aan regio’s waar zij gekend zijn en benaderbaar zijn voor burgers, bijvoorbeeld via een maandelijks spreekuur.
Via een burgerberaad of burgerpanel kan een representatieve groep van inwoners helpen om beslissingen te nemen over complexe onderwerpen. D66, Partij voor de Dieren en GroenLinks-PvdA stellen voor om deze manier van burgerparticipatie te gebruiken in Europese besluitvorming.
'Rechten voor de natuur. We kennen in Europees verband rechten toe aan de natuur. We organiseren een Europees burgerberaad [voor] de manier waarop dit vorm moet krijgen.' – GroenLinks-PvdA
Partij voor de Dieren is naast een burgerberaad ook voor het burgerinitiatief; bewoners zouden dan zelf voorstellen kunnen doen of onderwerpen inbrengen om door de Europese Unie te laten bespreken.
De VVD ziet een belangrijke rol voor de burger meer als een alternatief voor ‘bemoeienis van de overheid’:
VVD: ‘Verder uitdijen en bemoeienis met zaken die beter door andere overheden of door burgers zelf geregeld kunnen worden, is onwenselijk.’
Wat denkt Waag van de plannen?
Imme Ruarus, hoofd van Waag’s Smart Citizens Lab, ziet vaak gebeuren dat overheden focussen op het eenmalig betrekken van individuele bewoners. ‘Het burgerpanel, burgerberaad, burgerinitiatief, referendum en wetsvoorstellen via petities zijn daar voorbeelden van. Burgers krijgen slechts een tijdelijke plek aan tafel, onder voorwaarden van de overheid. Zo’n eenmalige inspraak van een beperkte groep deelnemers kan voor een vraagstuk waardevol zijn, maar leidt niet tot de verandering die nodig is om burgers eigenaarschap te geven.’
In plaats van burgerparticipatie, de burger die mag participeren in het proces van de overheid, zouden we moeten nadenken hoe we overheidsparticipatie, de overheid die aansluit bij de dynamiek van de samenleving, kunnen organiseren legt Imme uit. ‘Er bestaan veel initiatieven waarin bewoners hun krachten bundelen om samen de buurt en omgeving beter te maken; van energiecoöperaties tot voedselparken en van burgerwetenschapsonderzoek tot wooncoöperaties. Momenteel loopt de samenwerking tussen overheden en maatschappelijk initiatieven vaak stroef. Bestaande structuren zoals financieringsmodellen, aanbestedingen of subsidieregelingen zijn niet gericht zijn op samenwerking met maatschappelijke, maar met private partijen. Daar moet verandering in komen. Als partijen burgers écht meer invloed willen geven, dan zouden ze maatschappelijke initiatieven beter ondersteunen en een structurele, gelijkwaardige samenwerking moeten opbouwen.’
Van de verkiezingsprogramma’s die Waag onder de loep nam, is GroenLinks-PvdA de enige die concreet benoemt deze initiatieven meer ruimte te geven. Zo schrijven zij: ‘We maken de EU tot bondgenoot van burgers die de schouders zetten onder de ecologische transitie. In lijn met de wetgeving over energiegemeenschappen verplichten we lidstaten om ruim baan te geven aan burgercollectieven, van mobiliteits- tot voedselcoöperaties. We herzien interne marktregels, waaronder aanbestedingsregels, die de ontwikkeling van nieuw gemeengoed en publiek-civiele samenwerking in de weg zitten.’
GroenLinks-PvdA: ‘We maken de EU tot bondgenoot van burgers die de schouders zetten onder de ecologische transitie.’
Oke, waar kan ik over dit onderwerp meer over lezen?
Waag deed onderzoek naar de huidige samenwerking tussen overheid en maatschappelijke initiatieven. De meest opmerkelijke bevindingen publiceerde Waag in een handboek. Ook onderzocht Waag’s Smart Citizens Lab hoe de positie van energie-initiatieven in Nederland versterkt kan worden, zodat zij in 2050 minimaal de helft van de opwek voor de de gebouwde omgeving en particulier vervoer kunnen produceren (Maatschappelijk initiatief in de energietransitie).
Begin dit jaar richtte Waag samen met andere organisaties MeentCoop op, waarin coöperatieve ondernemingen samenwerken en elkaar ondersteunen opdat in 2035 minstens 35% van de Amsterdamse economie in gemeenschappelijke handen is.
30 jaar Waag Futurelab & grip op technologie
Dit jaar bestaat Waag Futurelab 30 jaar. Van het eerste ‘sociale medium’ De Digitale Stad, toegankelijk voor een breed publiek, via het ontwerpen van een duurzame modulaire Fairphone, of de eerste opleiding voor Biohackers in Europa, tot aan een advies aan de staatssecretaris voor Digitale Zaken en een burgermeetnetwerk in Noord-Holland: al 30 jaar werkt Waag aan grip op technologie voor iedereen. Die grip op technologie staat dit jubileumjaar centraal, in onze verhalen en in onze programmering.
