Smart Citizens Lab lead Judith Veenkamp discusses the value of citizen science as a means to get us out of the 'intelligent' lockdown. Wouldn't it be intelligent to get out of lockdown by engaging the intelligence of citizens themselves? Instead of implementing an app that automates the process for us, we could think about initiatives and tools that promote the engagement and thinking minds of citizens. The will and knowledge to do this are present in society.
Het enthousiasme en de betrokkenheid van burgers om de wetenschap en samenleving te helpen tijdens de coronacrisis is groot. Initiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond: vanuit Makerspaces en Fablabs wordt hard gewerkt aan het produceren van beschermingsmateriaal, schaarste van IC-apparatuur inspireerde studenten aan de TU Delft beademingsapparatuur te ontwerpen, en je kunt het virusonderzoek helpen door het videospel Foldit te spelen. Daarin word je uitgedaagd de eiwitstructuur van het coronavirus te voorspellen. Citizen science is booming in tijden van corona.
'Laten we mensen zelf een actieve rol geven in het ontwerpen van een strategie om uit de lockdown te komen.'
Citizen science in de volgende fase van de coronastrategie
Dat mensen meer tijd om handen hebben, bleek ook tijdens het weekend van 18 en 19 april. Een recordaantal mensen deed mee aan de Nationale Bijentelling, het jaarlijkse schoolvoorbeeld van citizen science. Burgers verzamelen data en dragen zo bij aan wetenschappelijk onderzoek. In datzelfde weekend volgden een groot aantal geïnteresseerde burgers en experts de corona-appathon van het ministerie van VWS. Hier ontwikkelden verschillende partijen in recordtijd een tracking en tracing-app om snel in kaart te kunnen brengen met wie een besmet persoon in contact is geweest. Zo’n app zou volgens minister de Jonge en minister-president Rutte onmisbaar zijn in het contactonderzoek van de GGD. De app zou het mogelijk maken versneld uit de ‘intelligente lockdown’ te komen. Maar of een app daartoe kan bijdragen is maar zeer de vraag. De groep experts die zich verenigde in de gelegenheidscoalitie Veilig tegen Corona (met Waag als mede-initiator) stelde een manifest op met tien heldere uitgangspunten waar zo’n app aan zou moeten voldoen, maar trok zich na de eerste selectiedag terug uit het proces. We hadden onvoldoende grip op het proces en zagen de uitgangspunten te weinig terug in de voorstellen. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens gaf later aan niet in staat te zijn om de ontwikkelde apps te kunnen toetsen. Het Ministerie van VWS kondigde vervolgens aan dat het zelf sturing gaat geven aan een oplossing en de ontwikkeling van een app.
Nu het eerste stof van de corona-app is neergedaald, wil ik hier graag pleiten voor de erkenning van citizen science in de volgende fase van de corona-strategie. Wat mij betreft zit de sleutel in het ‘intelligente’ van de lockdown waar we in zitten. Laten we vanuit die gedachte mensen zelf een actieve rol geven in het ontwerpen van een strategie om uit de lockdown te komen. Dat levert wellicht sneller, diverser en een beter resultaat op dan wanneer we vanuit naïef techno-optimisme alle hoop op een app vestigen.
'Een ‘automatische’ app haalt veel verantwoordelijkheid bij mensen weg.'
Zelf bijhouden
We kunnen zelf een belangrijke rol spelen in het contactonderzoek. Door ons allemaal medeverantwoordelijk te maken voor het traceren en rapporteren van onze eigen contacten kunnen we met zijn allen het contactonderzoek van de GGD ondersteunen. Is dat niet een betere optie dan inzetten op een app die als een black box van iedereen bijhoudt wie met wie in contact is geweest?
De haalbaarheid van een app als de oplossing is sowieso twijfelachtig. Het is onduidelijk hoeveel mensen de app zouden moeten gebruiken, wil de technologie nuttig zijn. Een ‘automatische’ app haalt veel verantwoordelijkheid bij mensen weg. Je hoeft je niet meer bewust te zijn van met wie je in contact bent geweest, want de app regelt het voor je.
Door in te zetten op citizen science en mensen zelf een rol te geven in het bijhouden van hun contacten, slaan we mogelijk twee vliegen in een klap. Er is enorme potentie om de capaciteit voor contactonderzoek te vergroten en mensen blijven zich bewust van het belang van de maatregelen van social distancing.
'De mensen zijn er, de wil en kennis ook.'
Her en der werd al gesproken over een ouderwets papieren logboek waarin iedereen bijhoudt met wie hij of zij contact heeft gehad. Maar technologie kan ook in deze citizen science-aanpak een belangrijke rol spelen. Met onze telefoons als verlengstuk van ons lichaam, is het een handig apparaat om sociale contacten te loggen, maar wel zo dat het een bewuste actie is. Zo heeft de Radboud Universiteit Nijmegen het idee voor de Zwaai.app ontwikkeld. Wanneer je een relevant sociaal contact hebt, kun je naar elkaar zwaaien met je telefoon. Tijdens deze actie scan je elkaars QR-code en wordt het contact op je telefoon gelogd. Bij een Corona besmetting is het mogelijk om de op de telefoon opgeslagen contacten te benaderen zodat ook zij maatregelen kunnen nemen en in quarantaine kunnen gaan. En zo zijn er waarschijnlijk nog veel meer interessante toepassingen van technologie te ontwerpen die privacy-vriendelijk zijn.
Vertrouw dus niet blind op een corona-app die op bluetooth draait, maar onderzoek welke mogelijkheden er zijn om technologie te ontwerpen. Maak gebruik van de capaciteit in de samenleving door ons aan de hand van citizen science medeverantwoordelijk te maken voor contactonderzoek en het bestrijden van de coronacrisis. Binnen Nederland zijn er voldoende partijen - zoals universiteiten, RIVM, Waag en CodeforNL - die kennis, ervaring en methodes voorhanden hebben om dit in co-creatie, gedistribueerd en toch gezamenlijk te doen. De mensen zijn er, de wil en kennis ook. Het enige dat mist is sturing vanuit de overheid.
